جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مطالعه و بررسی ادوار مختلف جنگ و ماهیت و نقش آن بر زندگی انسان‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. برخلاف رویکرد خوش‌بینانۀ‌ عصر مدرن نسبتبهمراعات حقوق انسانی و اصالتانسانیا اومانیسم،در بعدنظری، در عرصه عمل، بشریتغربیدر جنگ های دوران مدرن نه تنها بهمراعات حقوق انسان ها نائل نیامدهاستبلکه از سویی بشریترا در معرض نابودی قرارداده و از سوی دیگر کرامت او را لکهدار ساخته و با نگاه سلطه ‌گرانه نسبتبهبشر زمینهانحطاط اخلاقی او را در ابعادگوناگونجنگ‌سخت و مهمتر از آن در عرصهجنگنرمفراهمآوردهاست. ایندر حالی است که در مقابل در مکتب انسانی اسلام، «انسان» دارای کرامت ذاتی است. پیامبر بزرگاسلام و پیشوایانمعصوم این مکتب الهی همگی به این موضوع توجه خاصی در نظر و عمل نشان داده‌‌اند. براین مبنا کرامت انسانی، اصلی پذیرفته شده است که سبب می‌شود بشر حتی در مواقع جنگ نیز اصولی برمبنای حقوق انسانی میان خود برقرار کرده و با مراعاتآن‌ها کرامت نوع بشررا پاس بدارد و بهجنگنیز تصویر انسانی داده و آن را بر مبنای عدالت تحقق بخشد. در مکتب اسلام، امیر مومنان ۷به عنوانقهرمانبزرگاسلام، امام و رهبر منصوصالهی پای بندی خویش نسبتبهاصل کرامت انسان و مراعاتاصول انسانی در جنگرا هم در نظر و همدر سیرهعملیدر جنگ‌های خود با دشمنان آشکارا به نمایش گذاشتهاست. بنابراین، در این پژوهش تلاش داریم تا نظریات امام علی ۷در زمینه‌ی اصول انسانی حاکم بر نبرد را مورد پژوهش قرار داده و پس از آن به بررسی اصول جنگی مدرنیته و سرانجام مقایسۀ این دو دیدگاه با یکدیگر بپردازیم. با توجه به اینکه امروزه در جهان با دیدگاهی بسیار نامناسب نسبت به اسلام مواجهیم، در نتیجه ضرورت دارد تا به منظور بیان اصول انسانی مورد قبول دین اسلام به ارائه‌ی چنین پژوهش‌هایی بپردازیم و ابعاد مبهم و ناشناخته‌ی این موضوع را روشن نماییم. این پژوهش با روش مقایسه‌ای و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفت و نتایج حاصل از آن نشان می‌دهد که امام علی ۷ بر مبنای ایمان بهتوحید و عدل الهی، اخلاق متعالی و اصل کرامت انسان، اصول انسانی بسیاری را در خصوص جنگ مورد توجه قرار داده‌اند که از آن میان می‌توان گفت که ایشان معتقدند که جنگ و هدف از آن به منظور کسب رضای پروردگار صورت می‌گیرد و در نتیجه نمی‌باید در طول جنگ، به افراد غیرنظامی و حتی محیط زیست آسیب رساند؛ این در حالی است که نبردهای دوران مدرن، این اصل را پذیرفته‌اند اما با توجه به کاربرد سلاح‌های کشتار جمعی، عملاً اصول و قوانین جنگی به زیر پا نهاده می‌شوند.کلمات کلیدی: اصول انسانی، جنگ، امام علی، عصر مدرن.

مطالعه تاریخ نشان می‌دهد که انسان، همواره رویای کمال خویش را در سر داشته و در صدد بوده است خود را به بالاترین درجه رشد و کمال انسانی برساند. هر انسانی هرچند متوجه نباشد از سویدای نهاد خود در پی دست‌یابی به کمال خویش است و در همه رفتارها و گفتارهای خود، یگانه هدفی را که دنبال می‌کند تکامل خویشتن است.همواره انسان کامل به عنوان قطب و محور هستی مورد توجه و انسان‌های بزرگ و افراد تکامل یافته مورد احترام بوده‌اند و سایرین از آنها به نیکی یاد کرده‌اند. اینکه انسان کامل باید دارای چه خصوصیات و ویژگی‌هایی باشد تا به عنوان یک الگو برای همه انسان‌ها مطرح شود، در همه ادیان الهی و علوم مکاتب بشری مورد توجه قرار گرفته است. کوتاه سخن آنکه در هر یک از فرهنگ‌ها، نظام‌های فکری و فلسفی، آیین‌ها، مذهب‌ها، مکتب‌ها و ادیان، ردّپایی از انسان کامل به چشم می‌خورد. ادیان و مکتب‌های مختلف از زوایای گوناگون به انسان کامل پرداخته‌اند از این رو با ذکر ویژگی‌های متفاوت برای او کوشیده‌اند نمونه‌ای از انسان کامل را ارائه دهند تا دیگران با پیروی از او بتوانند با شکوفا ساختن استعداد‌های خود راه‌های کمال را بپیمایند.در تفکر یهود، انسان، تاج و گل سرسبد خلقت و مسئول مراقبت و مواظبت از طبیعت و سایر موجودات در روی زمین معرفی شده است. کمال انسانی و فضایل اخلاقی بر مبنای ده فرمان حضرت موسی(ع) بر بنی اسرائیل بنا نهاده شده، که در قوانین شریعت تورات بیان گردیده است.در مسیحیت سه هدف عمده مرتبط با هم برای انسان دیده می‌شود: یکی نجات و رستگاری که از طریق ایمان و اعتقاد مذهبی و پرستش خدا، با اخلاص، زهد و پارسایی و محبت کردن به دیگران به دست می‌آید. دوم، کوشش در جهت برقراری عشق و محبت ورزیدن در بین مردم و سوم، کوشش در جهت برقراری عدالت در جهان.در مسیحیت، کمال پذیری را در ارتباط با اطاعت از خدا می‌دانند، به این معنا که لازم است فرد با تمام وجودش به خدا توجه داشته باشد. سخن کلیدی عیسی(ع) در این ارتباط که می‌گوید:«کامل باشید، همان طور که پدر آسمانی تان کامل است»(متی،5:48) به همین معناست.