جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرن پنجم هجری به دلیل تقویت مجدد خلافت، تسلط سیاسی و نظامی ترکان مهاجم (سلجوقیان)، تقویت و تداوم نقش‌آفرینی فقهای سنی، کشیده‌ شدن اختلافات مذهبی در میان مردم، تعمیق ایستایی فرهنگی در جامعه از طریق ترویج تفکرات اشعری و به حاشیه راندن عقل گرایان، دوره‌ای سرشار از تحولات عمیقاجتماعی و فرهنگی و قرنی پر فراز و نشیب در تاریخ ایران است. در این قرن به دلیل سیاست‌های ظالمانه‌ی اقتصادی سلجوقیان (ترویج نظام اقطاع داری) و گسترش مظالم ترکان، وضع معیشتی و مکارم اخلاقی رو به افول نهاد. در این میان سه تن از صوفیان برجسته‌ی و راستین این دوره یعنی ابوسعید ابوالخیر، هجویری و امام محمد غزالی با روش‌هایخاص خود به مقابله با این اضمحلال فرهنگی و ایجاد اصلاحات اجتماعی و فرهنگی پرداختند. ابوسعید با قدرت و نفوذ روحی خود، فطرت الهی انسان‌ها را بیدار می‌ساخت و به اصل خود باز می‌گرداند. هجویری با توسل به تعلیمات خانقاهی به ارشاد مریدان می‌پرداخت و مبنای فکری و روش امام محمد غزالی نظری، تأکید برانجام شریعتو تکالیف دینی بود.