جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر عرفانی نوعی تفسیر است‌ که‌ در آن‌ عارف‌، بر مبنای تعالیم‌ عرفانی یا ذوق‌ وجدانی حاصل‌ از شهود باطنی ، به‌ تأویل‌ ظواهر آیات‌ قرآن‌ می‌پردازد. وجه‌ تمایز این‌ نوع‌ تفسیر از دیگر روشهای تفسیری، به ‌کار بردن‌ «زبان‌ اشارت‌» و مصطلحات‌ ویژه‌ای است‌ که‌ طبیعتِ تجربه عرفانی آن‌ را اقتضا می‌کند. به‌ همین‌ سبب‌، برخی به ‌تفسیر عرفانی، تفسیر اشاری هم‌ می‌گویند این‌ اشارات‌ عرفانی گاه‌ با ظواهر الفاظ‌ قرآن‌ قابل‌ جمع‌اند. روش‌هاى تفسیرى در تفاسیر عرفانى داراى اختلاف‌هایى است. برخى از تفاسیر از ظواهر و نصوص انصراف حاصل کرده و به باطن گراییده‏اند. برخى مفسّران ضمن قائل شدن به جنبه‏هاى ظاهرى به کشف معانى باطنى و به تطبیق بین ظاهر و باطن پرداخته و برخى نیز اگر ظاهر آیات با مبانى و باورهاى عقیدتى آن‌ها منطبق نبوده ظاهر را به نفع باطن تأویل کرده‏اند. این‌گونه تفاسیر تا زمانی که مخالفتی با صراحت دیگر آیات و سنت قطعی پیامبر اکرم ? نداشته باشد، ارزشمند هستند.این پایان‌نامه با عنوان: روش شناسی تفسیر عرفانی منسوب به ابن عربی، تفسیر و منهج تفسیری او را معرفی نموده و از مهم‌ترین موضوعات آن بیان اسلوب نگارش و تحقیق در مقدار عنایت آن به علوم قرآنی و آیات و روایات تفسیری بوده را، مورد بررسی قرار داده است. پژوهشی بر روش تفسیر مذکور نشان می‌دهد مفسر بر اساس روش باطنی اقدام به فهم برخی آیات قرآن کریم نموده است. و چون سایر مفسرانِ عرفانی، به سیاق آیات، مفهوم ظاهری کلمات، و برخی قواعد اصول تفسیری بی اعتنا بوده است. بررسی منابع تفسیریِ مفسر نشان می‌دهد وی به روایات معصومین? و به ویژه امام صادق? و روایات صحابه و تابعان توجّه داشته است. به نظر می‌رسد مفسر تلاش دارد برخی دیدگاه‌های کلامی تشیع مانند مهدویت به واسطه ائمه? در عالم هستی و مراتب فیض و . . . را با روش تفسیر عرفانی به اثبات برساند. وی در بسیاری وارد سعی می‌کند از فرایند جری و انطباق در تطبیق آیات قرآن بر مفاهیم عرفانی بهره ببرد، که گاه به نظر می‌رسد این فرایند منجر به تفسیر به رأی می‌گردد. در حروف مقطعه نیز، به نظر می‌رسد وی بیشتر از الگوی کاری علم الحروف ابن عربی بهره برده است تا روایات، اگر چه خود خلّاقیت‌هایی در این زمینه دارد.