جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اقامه امربه‌معروف و نهی از منکر با هدف محوری اصلاح و تربیت، از سوی شارع‌مقدس به‌عنوان تکلیفی همگانی معرفی شده است و نظر به رابطه تنگاتنگ اصلاح و تربیت با ارزش‌های اخلاقی، یکى از عوامل تأثیرگذار در این زمینه، بهره‌گیری از فضائل اخلاقی و توجه ویژه به گزاره‌های «تغافل» و «تجسس» است. لکن چگونگی به‌کارگیری آنها مسأله‌ای مهم به‌نظر می‌رسد. چرا که ممکن است مکلف با رویکردی افراطی و یا تفریطی و توجیه اداء تکلیف شرعی دچار انحرافاتی همچون «تجسس‌های نابجا»، «تجاوز به حریم خصوصی» «غفلت و بی‌تفاوتی» و «لجام‌گسیختگی اخلاقی» شود. مسئله اصلی این پژوهش، تبیین حد و مرز اعتدالی تغافل و تجسس در اجرای امربه‌معروف و نهی از منکر نسبت به دو حوزه «مردم» و «حکومت» با محوریت کلام و سیره امیرالمؤمنین (ع) می‌باشد که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و رویکردی کاربردی اقدام به معرفی حد اعتدال شرعی، اخلاقی و تبیین مبانی نظری آن می‌نماید بدین‌صورت که در امور باطنی مردم و خطاهای جزئیه و سهوی کارگزاران، حکم به تغافل و عدم جواز تجسس و جهت حفظ کیان، امنیت، عموم جامعه و مراقبت از تحرکات نظامی دشمنان بیگانه و توطئه مخالفان و معاندان داخلی و جاسوسان، و آگاهی از نیازها، مشکلات مردم، حکم به جواز تجسس و عدم تغافل می‌نماید تا جامعه و حکومت از آثار و نتایج آن همچون معرفت نسبت به حد اعتدالی تغافل و تجسس در امور شخصی و باطنی مردم و همچنین دستگاه حاکمیتی و مصادیق آن بهره­مند شوند.

بر اساس دیدگاهی که برخی از فقها بیان داشته‌اند، هر عملی که اذن شرعی داشته باشد؛ ضمان به دنبال ندارد و بر اساس آن قاعده‌ای با عنوان «الجواز الشرعی ینافی الضمان» در نفی ضمان ایجاد کرده‌اند. در مقابل برخی دیگر ملازمة بین جواز و عدم ضمان را نپذیرفته‌ و در اثبات ادعای خویش به مواردی از اجتماع جواز و ضمان استناد کرده‌اند. در نگاه ابتدایی به نظر می‌رسد امام خمینی در برخی تألیفاتشان قائل به ملازمه و در موارد دیگر قائل به عدم ملازمه‌ بوده‌اند، اما با نگاه دقیق‌تر روشن گردید که نظر استدلالی امام خمینی نفی ملازمه است. در این مقاله با بررسی نسبت بین مصادیق جواز و ضمان و نیز تحلیل مفهومی این دو، نظریة نفی ملازمه تأیید گردیده و ثابت شده است که استناد به «الجواز الشرعی ینافی الضمان» در نفی ضمان زیان‌های ناشی از فعل مجاز، صحیح نیست؛ بلکه ثبوت ضمان در هر موردی تابع بررسی اسباب و شرایط ضمان در آن مورد است.

افراد دارای معلولیت به عنوان قشر عظیمی از جمعیت جهان برای بهبود شرایط زندگی‌شان، نیازمند اعمال تبعیض‌های مثبت می‌باشند. ازاین‌رو جهت تضمین بهره‌مندی این افراد از حقوق و آزادی‌های اساسی، سال 1396 قانون حمایت از حقوق معلولان به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. در این پژوهش با نگاهی به نامه امام علی (ع) به مالک اشتر نحوه حمایت حقوقی حاکم اسلامی را از این قشر آسیب‌پذیر جامعه با قانون حمایت از معلولان در ایران مورد بررسی قرار می‌دهیم. مقاله حاضـر به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای مفاهیم موجود در متن نامه امام علی (ع) که ناظر بر مفهوم افراد دارای معلولیت و توانخواه در گذشته بوده را مورد مطالعه قرار داده و سپس به عنوان الگویی برای جوامع و حکومت‌های اسلامی مهمترین اصول اندیشه‌های حقوقی امام را در ارتباط با افراد دارای معلولیت در سه اصل: 1. الزام آوربودن رعایت حقوق افراد دارای معلولیت، 2. فراگیری حقوق نسبت ایشان و 3. حفظ کرامت انسانی مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاکی از آن است که عناوین موجود در متن نامه را حتی اگر نتوانیم از لحاظ مفهومی توسعه داده و بر معلولان منطبق سازیم ولی از جهت مصداقی هیچ شکی وجود ندارد که عناوین این گروه نیازمند را در برگرفته و لذا احکام بیان شده توسط امام شامل این قشر آسیب‌پذیر جامعه می‌گردد. رعایت اصول فوق، نویدبخش یک جامعه اسلامی است؛ که در آن حقوق افراد مطابق با کرامت ذاتی آن­ها تامین گردیده و همه مردم در برابر قانون یکسان تلقی می‌شوند.