جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم در پیدایی، گسترش و اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی، نقش محوری داشته و در دو بعد «محتوایی» و «شکلی» اثرگذار بوده است. آموزه های قرآنی در باروری، شکوفایی و توسعه فرهنگی ساکنان جزیره العرب نقش مهمی داشته و در عصر حاضر نیز از چنین توانی برخوردار است. دومین عامل مؤثری که در ایجاد دگرگونی اجتماعی و فرهنگی و هنجارسازی اسلامی، ایفای نقش نمود، «سیره و سنت رسول خدا(صلی الله علیه وآله)» و مجموعه قول و فعل و تقریر ایشان بوده است. «حاکمیت الهی»، «یکتاپرستی»، «جامع نگری و اعتدال گرایی»، «عدالتورزی و تعدیل نابرابری های اجتماعی»، «تأکید بر خردگرایی و زدودن خرافات و اوهام»، «علم آموزی»، «یکی انگاری دنیا و آخرت»، «وفای به عهد و پیمان» و «آزادی های فردی و اجتماعی» مهمترین ویژگی های اختصاصی فرهنگ و تمدن اسلامی است که در جزیره العرب به ظهور رسید. برخی از ویژگی های اخلاقی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) که در جذب افراد و گسترش اسلام تأثیر بسزایی داشته است عبارتند از: امانتداری و حفظ حقوق مردمان، مهربانی، گشاده رویی در معاشرت، مشورت با دیگران، نظم و انضباط در کارها، زهد و ساده زیستی، اراده و استقامت بی نظیر، بیزاری از چاپلوسی، پرهیز از گوشه گیری و ترک خانواده، زدودن خرافات، پرهیز از تعصّبات قومی و توجه به تقوا، قاطعیّت، عدالت، دوراندیشی، ظرفیّت تحمّل انتقاد، شایسته سالاری، پرورش استعدادها، پرهیز از استبداد، تواضع، متانت و در نهایت نرمش در مسایل فردی و صلابت در مسایل اصولی. شبه جزیره عربستان از نظر جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی، تأثیری در پیدایی فرهنگ و تمدن اسلامی نداشته است. اخلاق اعراب جاهلی نیز نمی توانست تأثیری داشته باشد الاّ اینکه احساس خلأ موجود از یک سو و ارائه آموزه های انسانی ـ الهی و اخلاق اسلامی از سوی دیگر، سبب گردید ساکنان جزیره العرب به تدریج جذب اسلام شده، بدان وفادار مانند. ساکنان جزیره العرب به دلیل شرایط بد اوضاع اجتماعی ـ سیاسی، احساس نیاز شدیدی به تغییر در اندیشه، رفتار و زندگی خود می کردند و این احساس نقش مهمی در اقبال آنان به اسلام داشت. علاوه بر اینکه این اقبال زمانی مضاعف گردید که اسلام توانست خلأ حقوقی موجود را با وضع قوانین و مقرراتی به شایستگی برطرف سازد. وضع آشفته دینی و سردرگمی از ادیان، نوعی خستگی در ساکنان جزیره العرب ایجاد نمود و با ارائه دین جدید با