جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب روایتی است از سیر اندیشه آلمانی از لایب نیتس تا کی‌یر کگور. در این کتاب نخست با اندیشمندانی آشنا می‌شویم که پایه‌های اندیشه آلمانی را در اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم برپا کردند: اندیشمندان شناخته شده‌تری چون لایب نیتس، ولف و باومگارتن و متفکران ناشناخته‌تری چون لامبرت، تتنس و مندلسون. سپس طی سه فصل بعدی، فلسفه نقدی کانت شرح داده می‌شود. فصل پنجم به توضیح شکل گیری آغازه‌های اندیشه ایدئالیستی محض نزد فیلسوفانی چون راینهولت، فیشته و شلینگ می‌پردازد. فصول ششم تا هشتم به توصیف و ایضاح وجوه عمده ایدئالیسم مطلق هگل اختصاص دارد. فصل نهم وضعیت اندیشه آلمانی پس از مرگ هگل و خیزش هگلی‌های جوان، فویرباخ، مارکس و انگلس را مورد بررسی قرار می‌دهد. و سر انجام در فصول دهم و یازدهم شرحی از فلسفه‌های شوپنهاور و کی‌یر کگور به دست داده می‌شود.

آزادی در فلسفۀ هگل برحسبِ قدرتِ تعین‌بخشیِ سوبژکتیویته و با ضابطۀ «در دیگری نزدِ خود بودن» تعریف می‌شود. آزاد کسی است که در اندیشه و عمل، به‌تمامی، مطابق با اندیشۀ مطلق حرکت کند. اندیشه‌ای مطلق است که از تناهیِ خویش رها شده است، به‌طوری‌که با هستی یگانه گشته است. آزادی یعنی ارتقا به موقفِ «مطلق» و انطباق با «مطلق». به‌این‌ترتیب، آزادی با مفهومِ این‌همانی گره می‌خورد. آزاد کسی است که در این‌همانی با «مطلق» به سر می‌برد یا ذیلِ «مطلق» مندرج می‌شود. بنابراین، فردِ تکینِ انسانی ازآن‌جهت که فردی تکین است آزاد نیست، بلکه تاآنجاکه فردی کلی (سوبژکتیویتۀ مطلق) است آزاد است. شلینگ این تلقی از مطلق را صرفاً «منفی» می‌نامد زیرا، در این تلقی، «مطلق» این‌همانی‌‌-‌در‌-‌تفاوتِ اندیشه و هستی است که ذیلِ اندیشۀ مطلق تعریف شده است. هستی، امرِ ثبوتی و، برحسبِ اندیشه، امرِ منفی، تبیین می‌شود یا حوزۀ امکان ذیلِ حوزۀ ضرورت مندرج می‌شود. شلینگ، درمقابل، تأکید می‌کند که امکان بر ضرورت تقدم دارد، همان‌طور که نزدِ کانت آزادی بر شناخت و اندیشۀ شناختی تقدم دارد. لذا آزادی را مبنای اندیشه قرار می‌دهد و نه اندیشه را مبنای آزادی. به‌علاوه، آزادی را در نسبت با امرِ الهی درک می‌کند. در این مقاله، نخست سیر تکوینِ «مطلقِ» هگلی را برحسبِ تاریخچۀ آن در ایدئالیسمِ آلمانی توضیح می‌دهیم. سپس «مطلقِ» هگلی و پیامدهای آن برای آزادی را شرح می‌دهیم. پس‌ازآن، انتقاد شلینگ از «مطلقِ» هگلی را بیان می‌‌کنیم و، نهایتاً، دورنمایی از الگویی غیرِهگلی برای آزادی ترسیم می‌کنیم.

جهت مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

کتاب در باب تاریخ فلسفه‌ی جدید نوشته فریدریش ویلهلم یوزف فون شلینگ است که سید مسعود حسینی آن را به فارسی ترجمه کرده است. فریدریش ویلهلم یوزف فون شلینگ فیلسوف ایده‌آلیست آلمانی است که در قرن ۱۸ و ۱۹ زندگی می‌کرده. پس از مرگ تاثیر بسیاری بر فیلسوفان بعدی خود گذاشت. او عضو آکادمی علوم مونیخ، استاد دانشگاه‌های برلین، ینا و ارلانگن بود. درس‌های او مهم است چون فلسفه شلینگ تأثیر زیادی از آرای کانت پذیرفت. شلینگ معتقد بود که امر مطلق پیونددهنده میان سوژه و ابژه است و لذا سوژه یا انسان شناسا باید به درک این مطلقیت نائل شود. این کتاب به آرای این فیلسوف در آکادمی مونیخ می‌پردازد.

این کتاب، پژوهشی است در بابِ تاریخ و معنای «هرمنویتیک» از ابتدا تا «مارتین هایدگر» و به‌ویژه «هانس گئورگ گادامر». «ژان گروندن»، نویسنده‌ کتاب، که علاوه بر نگارشِ رساله‌ دکترای خود به ‌راهنمایی گادامر، با او مراوده و انس خاصی داشته است، در این کتاب، نخست، در فصلی مفصل، به بیان تاریخچه‌ سنت هرمنویتیکی غرب و نسبت آن با سنت «خطابه» می‌پردازد و، پس از آن، در دو فصل، به پژوهشی بصیرت‌آمیز و درخشان درخصوص هرمنویتیک هایدگر و به ‌طورکلی پروژه‌ فلسفی او اقدام می‌کند، تا بدین وجه زمینه را برای «تعیین جایگاه هرمنویتیک گادامر از منظر هایدگر» مهیا سازد. سپس در فصول چهارم تا دهم، شرحی عمیق از عناصر اصلی «هرمنویتیک فلسفی» گادامر -بر زمینه‌ بحث از ارکان اصلی آن همچون زبان، فهم، حقیقت، هنر، بازی، عید، مناسک و گوشِ درون- به دست می‌دهد. درنهایت، کتاب را با بررسی جایگاه هرمنویتیک فلسفی گادامر در جهان فرانسوی، و به‌ویژه نسبت او با فیلسوفانی چون «ریکور» و «دریدا»، به پایان می‌برد.

فیشته در زیبایی‌شناسی/فلسفۀ هنر آثاری به عظمت نقد قوۀ حکم کانت یا درسگفتارهایی دربارۀ زیبایی‌شناسی هگل پدید نیاورده است. درنتیجه، تا مدت‌ها عقیده بر این بود که او هیچ سهمی در زیبایی‌شناسی ایدئالیسم آلمانی نداشته است. با وجود این، آثار اندکی از او برجا مانده که در آن‌ها می‌توان مصالح لازم برای طرح و بسط یک فلسفۀ هنر نوآورانه و بدیع را تشخیص داد. در این مقاله، این رأی را مطرح می‌کنیم که فیشته در عرصۀ زیبایی‌شناسی دستِ‌کم دو اقدام اساسی انجام می‌دهد: (1) نخست اینکه با انتقال ثقل بحث از زیبایی‌شناسی دریافت به فلسفۀ آفرینش هنری، به تعبیری در حوزۀ زیبایی‌شناسی انقلابی کوپرنیکی صورت می‌دهد و لذا زیبایی‌شناسی ذوق را به فلسفۀ هنر مبتنی بر روح آفریننده مبدل می‌سازد. (2) شأن زیبایی‌شناسی (درحقیقت، حس زیبایی‌شناسانه) را به مرتبۀ «شرطِ امکانِ فلسفه» ارتقا می‌دهد.