جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجود ارتباط بین تمدن بشری و علوم و معارف هر عصر مصری از یک طرف و تعارض در مبانی برخی از علوم با مبانی دین اسلام از طرف دیگر و همچنین التزام و پایبندی علمی و عملی جامعه دینی به تعالیم و آموزه های دینی، لزوم بهره گیری از دستاوردهای وحیانی در جهت اصلاح و تولید علوم تمدن سازی، چون علوم انسانی را برای هر دین داری آشکار مینماید. بحث در باب امکان و یا عدم امکان چنین بهره مندی(ای)، طیفی وسیعی از نظریات را بوجود آورده است که از آن جمله: نظریه امکان استنباط علوم انسانی از کتاب و سنت است. در این رویکرد بهره گیری از آموزه های وارده در متون دینی در دو سطح اصول کلی مسائل و فروع و جزئیات مسائل قابل طرح و بحث است. البته سخن از چنین رویکردی از حیث امکان خود مبتنی بر اثبات چند پیش فرض خواهد بود. اولین پیش فرض واقع نمایی زبان دین و همچنین گزاره های دینی یا معرفت بخش بودن آن ها است. پیش فرض دیگر کفایت داده های دینی و جامعیت دین اسلام از آموزه ها و معارفی است که مربوط به هدایت انسان و جامعه انسانی است. به عبارتی اینکه دین اسلام از هیچ آگاهی که به هدایت انسان و جامعه انسانی مرتبط باشد فروگذار نکرده، در این نظریه مفروض انگاشته شده است. قائلین رویکرد استنباطی به دو وجه عقلی و نقلی به اثبات این پیش فرض هاو رفع شبهات وارده از سوی مخالفین پرداخته اند و معتقد هستند کهبا نظر به سابقه موفق کشف اصول استنباط احکام فقه اگر دایره شریعت را فقط منحصر به احکام و تکالیف فقهی ندانیم بلکه شمول آن را به مسائل دیگری چون اعتقادیات، اخلاقیات، ارزشها، اعتباریات اجتماعی و... تعمیم دهیم، میتوان از روایت " انما علینا القاء الاصول وعلیکم ان تفرعوا" (وسائل الشیعه، کتاب القضاء، باب 6، از ابواب صفات القاضی، حدیث 51) ضرورت و امکان تدوین اصول خاصی را با توجه به ماهیت علوم انسانی و ویژگی های خاص آن نتیجه گرفت و با رویکرد اجتهادی آنگونه که در احکام شریعت به معنی الاخص وجود دارد داده های علمی را استخراج و استنباط کرد. چنین علمی در روش شناسی -در صورت تالیف- علاوه بر بر نقل معتبر مبتنی بر سازواری عقلانی و درونی خویش است. بدیهی است که این نظریه همچون هر نظریه دیگری در عالم اندیشه محل نقد و برسی از سوی مخالفین علم دینی و حتی موافقین علم دینی قرار گرقته استکه عموما این نقدها ناظر به جنبه دینی شناختی و معرفت شناختی آن میباشد.