جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«تبيين» به‌عنوان مسئله‌اي مهم از مسائل فلسفه تاريخ، علم تاريخ و نيز تاريخ‌‌نگاري با همه انواع، مدل‌‌ها و الگوهايي که دارد، عهده‌دار بيان رابطه منطقي ميان رويدادها، تغييرات و تحولات تاريخي از يک سو و چرايي و چگونگي آنها از سوي ديگر است. توجه به روش‌‌ها و الگو‌‌هاي تاريخ‌نگاري مورخان مسلمان مي‌تواند مبادي افکار و ايده‌‌هاي مربوط به تبيين‌‌ها در ارتباط با رخداد‌‌هاي تاريخ اسلام را بنماياند. چنان‌که توجه به انواع تبيين مي‌تواند سير تحول تبيين‌‌ها در تاريخ‌نگاري اسلامي را که درسايه رشد و دگرگوني علمي، عقلي، فرهنگي، سياسي و اجتماعي، توسعه چشمگيري داشته، نشان دهد. در اين نوشته با روش تحليلي تلاش شده است انواع تبيين‌‌ها در آثار مورخان برجسته همچون: طبري، مسعودي، مقدسي، مسکويه، ابن‌کثير و ابن‌خلدون از قرن چهارم تا هشتم، مورد توجه قرار گیرد. نتیجه آنکه می‌توان از تحول تبيين‌‌ها از روايي صرف به‌سوي تبيين عقلي و پي‌جويي علل و عوامل رخدادها و چرايي‌‌ها و چگونگي‌‌ها سخن گفت.