جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش آرای دکتر بهشتی و آیت الله جوادی آملی در زمینه غرب و نظریات مدرن و چگونگی تعامل یا تقابل با آن مورد بررسی قرار گرفته است. چارچوب نظری این پژوهش بر مبنای نگرش دکتر میرسپاسی در زمینه رویکرد روشنفکران ایرانی به پدیده مدرنیته شکل گرفته است. میر سپاسی روشنفکران ایرانی را به دو گروه تقسیم می کند: گروهی با رویکردی جامعه شناختی و بر اساس مقتضیات زمان و نیازهای روز جامعه، مدرنیته را تحلیل می کنند از این رو با نگاهی گزینش گرانه، جنبه هایی از نظریات مدرن را می پذیرند ولی گروهی دیگر بر مبنای هستی شناسی و جهان شناسی به پدیده مدرنیته و غرب می نگرند از این رو یا به طور مطلق آن را می پذیرند و یا به طور مطلق آن را رد می کنند. بر مبناینگرش میرسپاسی این فرضیه مطرح شده است که آیا می توان رویکرد روشنفکران به مدرنیته را به دیدگاههای روحانیت در مورد پدیده مدرنیته مرتبط کرد و چنین تقسیم بندی را در مورد اندیشه های روحانیت نسبت به غرب انجام داد. بر این اساس در این پژوهش ابتدا ارکان گفتمان مدرنیته چون لیبرالیسم، سکولاریسم، جهانی سازی، دموکراسی،نظریه ترقی، اومانیسم و... مورد بررسی قرار گرفته اند و سپس بعد از بیان زندگینامه و فعالیت های فرهنگی و سیاسی آیت الله دکتر بهشتی و آیت الله جوادی آملی دیدگاههای این دو متفکر روحانی درباره نظریات مدرن استخراج و در فصول چهارم و پنجم این پژوهش مطرح شده است و در پایان نظریات مدرن در دیدگاه آنان مورد مقایسه قرار گرفته اند.

از مسایل بنیادین در حوزه فلسفه سیاسی این است که سیاستمدار باید ابزاری اخلاقی برای رسیدن به هدف اتخاذ کند و به عبارتی هدف اخلاقی نمی تواند ابزاری غیر اخلاقی داشته باشد . این مساله در نزد اندیشمندان دوران کلاسیک یونان تا امروز مشهود است ، هر چند که در دنیای مدرن کم رنگ تر شده است . سقراط ، ارسطو ، افلاطون و اصحاب کلیسا در غرب و متفکران اسلامی در شرق به رابطه گسست ناپذیر این دو مقوله اعتقاد دارند . در غرب با آغاز عصر رنسانس زمینه گسست رابطه سنتی بین اخلاق و سیاست بوجود آمد که می توان ماکیاولی را مبدع این امر دانست . اما در شرق اسلامی سالها قبل از ماکیاولی اندیشمندی بنام روزبه معروف به ابن مقفع نظراتی در رابطه اخلاق و سیاست ارایه می دهد که او را پیشقراول این گسست معرفی می نماید . همانگونه که ماکیاولی نگاهی ابزاری به اخلاق دارد و از آن به نفع سیاست بهره می برد این امر در اندیشه ابن مقفع نیزمشهود است . با روش مقایسه ای در این پایان نامه ، شرایط و خصوصیات اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و فکری ماکیاولی و ابن مقفع مورد مقایسه قرار گرفته است . این دو متفکر قائل به گسست رابطه سنتی اخلاق و سیاست و اخلاقی متناسب با قدرت و سیاست و در جهت ، حصول حفظ و بسط ان می باشند . ایندو راه حل تضمین قدرت سیاسی را در استفاده از اخلاق متناسب با قدرت و سیاست می دانند

تفکیک، ‌نظریه‌ای معرفت‌شناختی و روش شناختی در خصوص چگونگی فهم متون دینی است که در آن بر تمایز سه روش معرفت دینی: نقل، فلسفه و عرفان ‌از هم تأکید می‌شود. اصحاب مکتب تفکیک بر این باورند که منشأ اختلا‌ف بشر در اندیشه‌ها، افراط و غلو در تعقل فلسفی، منطق یونانی و کشف عرفانی است و اگر اندیشمندان از همان آغاز از انسان هادی و پیام آوران آسمانی پیروی می‌کردند، به علم صحیح و شناخت حقیقی دست می‌یافتند و دچار این همه داده‌های متناقض و متضاد عقلی و کشفی نمی‌شدند. مطالعه آثار بزرگان مکتب تفکیک نشان می‌دهد که آنها علاقه چندانی به سیاست از بعد نظری نداشته و تالیفاتی در این باب از خود بر جای نگذاشته‌اند. تنها استثنا محمدرضا حکیمی است، که به صورت مبسوط مطالبی را راجع به مساله حکومت و سیاست و برپایی عدالت در جامعه اسلامی نوشته است. بر خلاف موسسین مکتب، بیشتر آثار او دارای جنبه سیاسی و اجتماعی است. برجستگی اندیشه او توجه به قسط و عدالت اجتماعی است. حکیمی نظرات خود را همواره با مجموعه‌ای از آیات و روایات همراه می‌کند و شیوه استدلال او اساساً نقلی است. نکته محوری در اندیشه سیاسی حکیمی عدالت، انقلاب و اصلاح‌گری است. با توجه به اندک بودن آثار سیاسی موسسین و علاقه‌مندان به مکتب تفکیک، شاید بهتر آن باشد که مواضع سیاسی آنان را در اعمال و رفتارشان جستجو کنیم. رفتار سیاسی تفکیکیان در عمل، بسیار متنوع بوده است و از مشارکت در مبارزات سیاسی تا گوشه‌نشینی و حتی یافتن توجیه برای استمرار نابسامانی را در بر می‌گیرد. شاید بتوان گفت که نظر قائلان به مکتب تفکیک مبنی بر اکتفا کردن به آیات و روایات سبب شده است که تلاشی برای پردازش جزئیات دیدگاه‌های سیاسی خود صورت ندهند و توجه آنها به سیاست یا در حد کلیات باقی بماند، یا فقط به مداخله موردی در سیاست روز و یا دوری کامل از امور سیاسی باشد.