جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر اثر «رابرت استرن»، شرحی مقدماتی و منسجم از «پدیدارشناسی روح»، نوشته «فردریش هگل» است. پدیدارشناسی روح، یکی از بزرگ‌ترین آثار فلسفی تاریخ است. نگارنده تلاش کرده تا کل فرایند تکوین روح را با زبانی قابل فهم و با تعهد به متن پدیدارشناسی و حفظ پیوستگی دیالکتیکی آن تفسیر کند.

آنتونیو نگری در «نابهنجاری وحشی»، به خوانندگان کاوشی جسورانه و دقیق درمورد پارادوکس‌ها و تضادهای نظریه سیاسی مدرن ارائه می‌دهد. نگری، برگرفته از مجموعه‌ای غنی از بینش‌های تاریخی و فلسفی، مفاهیم متعارف حاکمیت، دموکراسی و قرارداد اجتماعی را به چالش می‌کشد و خوانندگان را به یک سفر فکری تحریک‌آمیز دعوت می‌کند که نوید تغییر درک آنها از سیاست معاصر را می‌دهد. نگری بیان می‌کند: «تبعیت روابط اجتماعی به تحمیل اقتدار دولتی، قرارداد اجتماعی نیست، بلکه یک پیمان خودکشی اجتماعی متناقض است». اثر حاضر، به‌مثابه فریاد جمع‌آوری کتابی است که می‌خواهد پیچیدگی‌های قدرت و حکومت را در دنیای مدرن آشکار کند. نگری با تحلیل تیغ تیز و تعهدی بی‌باک به حقیقت‌گویی، تناقضات ذاتی نظریه قرارداد اجتماعی را افشا می‌کند و استدلال می‌کند که این نظریه، نه به‌عنوان پاسدار آزادی، بلکه به‌عنوان مکانیزم سرکوب و کنترل عمل می‌کند. یکی از موضوعات محوری «نابهنجاری وحشی» مفهوم حاکمیت و رابطه آن با دموکراسی است. نگری درک سنتی از حاکمیت را به‌عنوان مطلق و غیرقابل تقسیم به چالش می‌کشد و در عوض، برای رویکردی ظریف‌تر و غیرمتمرکزتر به قدرت سیاسی استدلال می‌کند. او تنش‌های بین حاکمیت مردمی و اقتدار دولتی را بررسی می‌کند و راه‌هایی را برجسته می‌کند که در آن دولت در طول تاریخ به‌عنوان نیروی سرکوبگر علیه جنبش‌های مردمی و مبارزات مردمی عمل کرده است. نگری همچنین به مفهوم قرارداد‌ اجتماعی می‌پردازد و اعتبار و ارتباط آن را در چارچوب نظریه سیاسی معاصر مورد پرسش قرار می‌دهد. او استدلال ‌کند که قرارداد اجتماعی به‌عنوان ابزاری برای سلطه و استثمار استفاده‌شده است که در خدمت مشروعیت بخشیدن به اقتدار دولت بر افراد و تداوم سیستم‌های ستم و نابرابری است. نگری با انجام این‌کار، پایه‌های تفکر سیاسی مدرن را زیر سوال می برد و از خوانندگان می‌خواهد تا در ماهیت قدرت و مقاومت در‌برابر بی‌عدالتی سیستمی تجدید‌نظر کنند. در فصول پایانی «نابهنجاری وحشی»، نگری به خوانندگان نگاهی اجمالی به امکانات یک سیاست جدید مبتنی‌بر اصول دموکراسی رادیکال و عدالت اجتماعی ارائه می‌کند. او می‌نویسد: «ما باید خودمختاری خود را پس بگیریم و قدرت جمعی خود را در برابر نیروهای ستمگر و استثمارگر اثبات کنیم. تنها در این صورت است که می‌توانیم واقعا بر نابهنجاری وحشیانه سیاست مدرن غلبه کنیم و جهانی عادلانه‌تر بسازیم.» «نابهنجاری وحشی» با بینش عمیق، نقد بی‌باک و چشم‌انداز رویایی خود، برای هرکسی که علاقه‌مند به درک پیچیدگی‌های نظریه سیاسی مدرن و چالش‌های ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر و دموکراتیک‌تر است، کتابی ضروری است. همانطور که نگری به ما یادآوری می‌کند، «مبارزه برای آزادی ادامه دارد؛ و این مبارزه‌ای است که ارزش مبارزه را دارد.»

فوکو در برابر روان‌کاوی از جهانی سخن می گفت که در آن تعهدی به ابراز و بازنمایی میل خویش نداشتیم. چه شد که حقیقت فانتزی ها جای حقیقت لذات فعال را گرفت؟ به عبارت دیگر، فوکو می کوشیدتا اخلاق را از اخلاقیات تفکیک کند. اخلاق نزد فوکو مبارزه ای بود برای زندگی ای که خواستار آن هستیم از طریق دگردیسی و تربیت خویشتن..

«فهم پساساختارگرایی» نوشته‌ی جیمز ویلیامز، کتابی روشنگرانه درباره‌ی یکی از تأثیرگذارترین مکاتب فکری در فلسفه و تئوری ادبی معاصر است که در عین‌حال، اغلب اشتباه برداشت شده است. همانطور که ویلیامز به شیوایی بیان می‌کند: «پساساختارگرایی بسیاری از مفروضات اساسی ما در مورد دانش، زبان، هویت و خود واقعیت را به چالش می‌کشد.» در این کتاب روشنگر، ویلیامز خوانندگان را از طریق زمینه‌ی پیچیده‌ی نظریه‌ی پساساختارگرایی راهنمایی می‌کند و مفاهیم کلیدی، بحث‌ها و مفاهیم آن را با وضوح و عمق آشکار می‌کند. پساساختارگرایی، همانطور که ویلیامز توضیح می‌دهد، یک بازاندیشی بنیادی در بنیادهای درک ما از جهان است. ویلیامز با تکیه‌بر آثار متفکران مهمی مانند ژاک دریدا، میشل فوکو و جودیت باتلر، سیر تحول اندیشه‌ی پساساختارگرایی و تأثیر گسترده‌ی آن را در زمینه‌های متنوعی مانند فلسفه، ادبیات، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی دنبال می‌کند. در قلب پساساختارگرایی، یک پرسش اساسی از معانی ثابت و هویت‌های پایدار نهفته است. ویلیامز ماهرانه در میان مفاهیمی مانند ساختارشکنی، تفاوت‌ و نقد ذات‌گرایی حرکت می‌کند و روش‌هایی را که نظریه‌پردازان پساساختارگرا مخالفت‌ها و سلسله‌مراتب‌های دوتایی را که زیربنای تفکر غربی است، به چالش می‌کشند، روشن‌ می‌کند. او از طریق تحلیل‌های ظریف و مثال‌های متقاعدکننده نشان می‌دهد که چگونه پساساختارگرایی راه‌های جدیدی را برای درک پیچیدگی‌های زبان، قدرت و ذهنیت باز می‌کند. زمان انتشار کتاب به‌ویژه در عصری که با تغییرات سریع اجتماعی، تکنولوژیکی و فرهنگی مشخص‌شده است مهم است. همانطور که ویلیامز اشاره می‌کند: «پساساختارگرایی در اواخر قرن بیستم ظهور کرد، دوران عدم‌اطمینان و تحول‌عمیق». در عصری که با جهانی‌شدن، دیجیتالی‌شدن و پویایی قدرت در حال تغییر مشخص می‌شود، بینش‌های پساساختارگرایی ابزارهای ارزشمندی برای پیمایش پیچیدگی‌های جامعه معاصر ارائه می‌دهند. وعده‌ی این عنوان مبتنی‌بر «فهم» پساساختارگرایی هم فریبنده و هم جاه‌طلبانه است. ویلیامز این وعده را با ارائه‌ی یک مرور کلی از موضوعات‌ اصلی، بحث‌ها و مناقشات درون نظریه پساساختارگرایی به خوانندگان ارائه می‌کند. ویلیامز از ریشه‌های آن در زبان‌شناسی ساختاری گرفته تا تلاقی آن با فمینیسم، پسااستعمارگرایی و نظریه دگرباش، در تلاش خود برای ابهام‌زدایی از پساساختارگرایی برای خوانندگانش سنگ تمام می‌گذارد. در هسته خود، «فهم پساساختارگرایی»، فراخوانی است برای پذیرش پیچیدگی و ابهام در تفکر ما. ویلیامز خوانندگان را تشویق می‌کند که از راحتی معانی ثابت و مقوله‌های مرتب فراتر رفته و از آنها دعوت می‌کند که سیالیت و اقتضای زبان و هویت را بپذیرند. او پیشنهاد‌ می‌کند که با انجام این‌ کار، راه‌های جدیدی را برای دیدن و بودن در جهان باز کنیم. همانطور که خوانندگان در صفحات «فهم پساساختارگرایی» سفر می‌کنند، از آنها دعوت می‌شود که به‌طور انتقادی و تأملی با مطالب درگیر شوند. ویلیامز خوانندگان را به چالش می‌کشد تا مفروضات و سوگیری‌های خود را زیر سوال ببرند و از آنها می‌خواهد که با ذهنی باز و تمایل به دست‌و‌پنجه نرم کردن با مفاهیم آن به نظریه پساساختارگرایی نزدیک شوند. به این معنا، کتاب نه‌تنها به یک ظرف منفعل از دانش، بلکه به یک شرکت‌کننده فعال در گفتگوی مداوم ایده‌ها تبدیل می‌شود. به قول خود ویلیامز: «درک پساساختارگرایی یک نقطه پایان نیست، بلکه یک آغاز است.» این دعوتی است برای شروع سفری برای کشف فکری و خود‌اندیشی، برای کشف خطوط فکری پساساختارگرا و پیامدهای آن برای درک ما از خود و جهان اطرافمان. برای هر‌کسی که مشتاق به کندوکاو در پیچیدگی‌های نظریه معاصر و ارتباط آن با زندگی ما است، «فهم پساساختارگرایی» نوید یک تجربه‌ی روشنگر و غنی را می‌دهد.

آنچه باید در اندیشه‌ی سیاسی هیدگر مورد توجه ما باشد این است که به فرآیندهای سلطه و انقیاد در تمدن مدرن توجه کنیم.جامعه‌ی انضباطی مورد نظر فوکو نیز تجسّم غایت همین رویکرد سلطه‌جویانه‌ی انقیاد است.هیدگر با مطرح کردن دغدغه‌ی تکنولوژی و تسلط تکنولوژی بر طبیعت و انسان و نیز مطرح کردن نقد سوبژکتیویته راهی گشود برای بررسی نقاط ریز انقیاد در تمدن غربی.اندیشه‌ی سیاسی هیدگر مسیری تازه برای بررسی سازوکارهای قدرت می‌گشاید.هیدگر در بحث از تمدن تکنولوژیک از نهادهایی همچون دولت سخن نمی‌گوید.آنچه مورد توجه هیدگر است در واقع نوعی از عقلانیت است که در سرتاسر جامعه پراکنده شده است و افراد را تحت انقیاد درآورده است.هیدگر با مطرح کردن مساله‌ی تکنولوژی توانست راه را برای تصوری جدید از قدرت بگشاید.تصوری که فوکو آن را بسط می‌دهد.به نظر می‌رسد با بررسی اندیشه‌ی هیدگر در دو دوره‌ی متقدم و متاخر می‌توان صورت‌بندی‌ای از آنچه می‌توان «اندیشه‌ی سیاسی هیدگر» خواند به دست داد.

دلوز هستی‌شناسی خود را در مقام فلسفه‌ای پساکانتی عرضه می‌کند. دغدغه اصلی فلسفه پساکانتی، از سالامون مایمون تا هگل، ساختن متافیزیکی جدید پس از نقد کانت و تبیین مساله تکوین هستی بود. دلوز نیز با توسل به متافیزیک اسپینوزا و لایبنیتس و همچنین فلسفه نیچه، هستی‌شناسی جدیدی بنا می‌کند. این هستی‌شناسی، برخلاف هستی‌شناسی هگلی که تکوین هستی را بر یک اصل نفی استوار کرده بود، این تکوین را بر مبنای امر ایجابی تبیین می‌کند. در نظر دلوز، نزد اسپینوزا و نیچه تلقی‌ای یکسره ایجابی از هستی وجود دارد که می‌تواند برای بنیان‌نهادن یک هستی‌شناسی جدید به کار رود. در نهایت همین امر ایجابی است که هم هستی‌شناسی و هم اخلاقی جدید را بنیان می‌نهد.

برخی مفسران فلسفه غربی ، نیچه را از پیشگامان فلسفه معاصر غربی دانسته اند . از زمان انتشار آثار نیچه خوانش های گوناگونی از اندیشه و آثار وی توسط شارحان ارائه شده است و هر یک از منظری خاص به جنبه هایی از این فیلسوف و کار و بار فکری وی پرداخته اند . اما در مقام یک فیلسوف معاصر در اثری که در این نوشته به تامل در باب آن خواهیم پرداخت ، نگاهی متفاوت به نیچه و آراء وی دارد که در قالب تاملاتی انتقادی دنبال کرده ایم .

یکی از مهم‌ترین فیلسوفان مورد توجه هیدگر در طول کار فکری‌اش دکارت است. هیدگر در مواضع مختلفی با دکارت مواجه می‌شود و او را مورد نقد قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین مفاهیم دکارتی که مورد انتقاد هیدگر قرار می‌گیرد، مفهوم «جهان» است. نزد دکارت جهان به کمیّت و امتداد تقلیل می‌یابد و بدل به ابژه‌ای می‌شود که تنها در نسبت با سوژه معنا و منزلت دارد. هیدگر در هستی و زمان تصور جدیدی از جهان را طراحی می‌کند و به نقد تصور دکارتی جهان می‌پردازد. جهان هیدگر در واقع شبکه‌ی روابطی است که زندگی دازاین را برمی‌سازند. دازاین در جهان قرار دارد نه جهان در ذهن دازاین. جهان زمینه‌ای است که در آن برقرار کردن نسبت‌ با امر تودستی ممکن می‌شود و معنا می‌یابد. پس از این، در چند اثر از دوران متأخر نیز هیدگر مفهوم دکارتی جهان را نقد می‌کند. هیدگر در نوشته‌هایی همچون «عصر تصویر جهان» و «پرسش از تکنولوژی»، از بدل‌ شدن جهان به تصویر و منبع انرژی یاد می‌کند که در واقع محصول تصور دکارتی از جهان هستند. در این مقاله بر آنیم مفهوم جهان را در اندیشه‌ی این دو فیلسوف مطالعه کنیم و در این اثنا انتقادات هیدگر به تلقی دکارتی و نتایج برآمده از آن برای دنیای مدرن را، با ابتناء به سه اثر یادشده از وی، مورد بررسی قرار دهیم.