جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام در روزگار و در سرزمینی ظهور کرد که زن به لحاظ حقوقی و اجتماعی در موقعیتی فروتر از مردان قرار داشت. پیامبر اکرم (ص) کوشید تا تحولی بنیادین در فرهنگ جامعه جاهلی آن روز ایجاد کند. از سویی زمینه رشد و تعالی همه جانبه زنان را فراهم سازد و از سوی دیگر دیدگاه جامعه را نسبت به ایشان متحول نماید. این امر در عصر آن حضرت به نحوی چشمگیر محقق گردید اما از آن جا که پس از وی تداوم این حرکت فرهنگی با موانعی جدی مواجه شد، لذا تعالیم اسلام درباره منزلت انسانی زنان کم رنگ و دیدگاه جامعه نسبت به ایشان دگرگون گردید. پژوهش حاضر بررسی نقش بازگشت سنن جاهلی در تحول منزلت زنان در دوران پس از پیامبر (ص) می باشد.

بحرانهای محیط زیستی و خطر از میان رفتن گونه‌های مختلف و نادر حیوانی دامن‌گیر بسیاری از جوامع، از جمله جوامع اسلامی شده است. یکی از مهمترین مسائل منجر به این بحرانها ناشی از رویکرد تسلط‌گرایانه انسان و تمدنی کنونی نسبت به طبیعت و مظاهر آن مانند حیوانات است. آنچه در این میان جای شگفتی دارد اینکه مسلمانان در گذشته تمدنی خود، بر اساس ارزشها و باروهای اصیل دینی و عقیدتی خود، سعی بلیغ در محافظت از محیط زیست و رفتار بسیار مترقیانه با حیوانات داشته‌اند. از نظر اسلام و مسلمانان، طبیعت تجلی صنع الهی بود و احترام به مظاهر آن از جمله حیوانات تکلیف و وظیفۀ هر فرد مسلمانی محسوب می‌شد. از این‌رو، اخلاق محیط زیستی خاصی در تمدن اسلامی شکل گرفته بود که در فرد مسلمان حس احترام و محبت شورانگیزی نسبت به حیات حیوانی برانگیخته می‌شد. نتیجه عملی این رویکرد فرهنگی‌ـ‌تمدنی شیوه تعامل مشخصی با حیوانات بود که رفتار توأم با شفقت و مهرورزی با حیوانات، این همسفران سفر زمینی انسان و رفق و مدارا با آنها تا وصول به وصال الهی از جمله وجوهِ بارز آن بود.

بررسى جایگاه مسلمین در تاریخ علوم و توانمندى‏ها و نوآورى‏هاى آنان در این عرصه، از مباحث ضرورى و مهمى است که اهتمام بدان موجب تعدیل اندیشه‏ى رایج افراطى در زمینه‏ى تاریخ علم مى‏گردد. این مقاله برآن است که تاریخچه‏اى مختصر از پزشکى اندلس در عصر اسلامى و نوآورى‏هاى پزشکان مسلمان در این زمینه را به نحوى اجمالى بازگو نماید و سهم اندلس را در پیشبرد علم طب و داروسازى و نیز انتقال آن به اروپا را ارزیابى کند.

وفود در زمان پیامبر(ص) به افراد و نمایندگان قبایل عرب اطلاق می شد که اغلب آن ها به طور داوطلبانه به حضور پیامبر(ص) می رسیدند و سر تسلیم فرود می آوردند و در بسیاری از موارد اسلام آوردن قبیله ی خویش را اظهار می کردند. اغلب این‏ هیئت ‏ها که حدود هفتاد وفد شمارش شده‏ اند پس از پیروزی قطعی رسول خدا بر دشمنان و حاکمیت مسلّم‏ ایشان در جزیره العرب، به مدینه روی آوردند. آمدن نمایندگان به مدینه از سال پنجم هجری و پس از نبرد احزاب آغاز شد؛ این روند پس از صلح حدیبیه افزایش یافت و در نهایت با فتح مکه اوج گرفت؛ تا جایی که در سال نهم اکثر قبایل شبه جزیره عربستان به سوی مدینه رفتند و این سال به عام الوفود شهرت یافت. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی اهداف و پیامدهای اعزام این وفود را مورد بررسی قرار داده و با تحلیل اطلاعات منابع به این نتیجه رسیده که قبایل از ارسال نماینده به مدینه اهداف متفاوتی داشتند. برخی با هدف سیاسی از جمله کسب قدرت، ممانعت از حملات پیامبر(ص) و یا آزادی اسرا به مدینه می آمدند. برخی با نیت پذیرش اسلام و بعضی از آن ها نیز به منظور کسب امتیازات مالی به حضور پیامبر(ص) می رسیدند. نمایندگان در مدینه با پیامبر(ص) مذاکراتی داشتند و پیمان نامه های صلحی میان دو طرف منعقد می شد. مذاکرات پیامبر(ص) با نمایندگان قبایل پیامدهایی سیاسی مانند تشکیل حکومت واحد، به کارگیری وفود در امور نظامی و شکل گیری جریان ارتداد، پیامدهای دینی همچون گسترش اسلام، آشنایی با شریعت اسلامی و محو آثار شرک و بت پرستی، پیامدهای فرهنگی-اجتماعی مانند تغییر نام افراد، اماکن، پوشش و رفتار افراد و پیامدهای اقتصادی نظیر اخذ خمس و زکات از مسلمین و جزیه از اهل کتاب و اقطاع اراضی به قبایل را به همراه داشت.

مطالب مورد بحث در این رساله به شرح ذیل می باشد: - عرب پیش از اسلام - اسلام از دیدگاه مسیحیان در قرون وسطی - امویان و دولت روم شرقی - ذمیان در سایه اسلام - وزارت و حکومت در پرتو اسلام - گذری تاریخی بر علوم اسلامی - زندگی اجتماعی در حکومت اسلامی - سقوط خلافت

با توجه به تعالیم اسلام اعم از آیات قرآن و سیره قولی و فعلی پیامبر (ص) و تلاش وی در جهت تبیین جایگاه زن در عرصه خانواده و اجتماع و احقاق حقوق ایشان، توقع چنان بود که زنان موقعیت فراچنگ آمده را در دوره های بعد نیز محفوظ دارند. اما علی رغم این انتظار، پس از وفات پیامبر (ص) روند بهبود وضعیت زنان با موانعی مواجه گردید و در نهایت به پیدایش دیدگاهی منفی نسبت به ایشان و انزوا و عزلت نشینی آنان منجر گردید. از جمله عواملی که به تحول جایگاه زن در جامعه اسلامی انجامید، پیامدهای سو ناشی از فتوحات گسترده مسلمین بود.در این مقاله ابتدا به سیره نظری و عملی پیامبر (ص) در راستای تعالی فکری و اجتماعی زنان اشاره شده و با ذکر شواهد و اسناد گوناگون، ارتقای موقعیت زن در جامعه نوبنیاد اسلامی اثبات گردیده و پس از آن به افول منزلت زن اشاره شده و از میان عوامل متعددی که ممکن است بدین امر منجر شده باشد به به عامل فتوحات مسلمین و پیامدهای منفی آن یعنی نفوذ فرهنگ های بیگانه و بروز مفاسد اخلاقی در جامعه پرداخته شده است.