جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مساله خیر خواهی یکی از مهم ترین ویژگی هایی است که قرآن کریم و روایات معصومین برای مومنین برشمرده اند. در منابع روایی شیعه باب های بسیاری به این موضوع اختصاص یافته است. مساله ای که انگیزه انجام این تحقیق شد، این بود که چه میشود در یک جامعه این مساله با گذشت زمان کمرنگ میشود و آحاد جامعه در زندگی های روزمره به آن اهمیت چندانی نمیدهند. از همین رو در این تحقیق ابتدا به دنبال مشخص ساختن ابعاد و جنبه های مختلف خیر رسانی هستیم که فرد خیر رسان اساسا در چه ابعادی میتواند به جامعه خویش عمل خیر رسانی را انجام دهد که ابعاد اقتصادی ، فرهنگی، عاطفی و دفاعی از مهم ترین این جنبه های هستند. بعد از مشخص شدن ابعاد خیر رسانی ، این پژوهش به دنبال این هست که مقتضیات و موانع محقق شدن این عمل را از قرآن و روایات معصومین استخراج کند که مهم ترین این اصول عبارت اند از: درک حضور خداوند، توجه به معاد و سرنوشت، تعلق اموال به جامعه و اصل برادری. از مهم ترین موانع نیز میتوان حسد، شح نفس، حب بیش از اندازه مال، رضایت و اطمینان به حیات دنیوی و وعده فقر شیطان اشاره کرد.

در بحث روش‌های تفسیری، مسئلۀ «تفسیر به رأی» پیوسته یکی از لغزشگاه‌های خطیر در امر تفسیر قرآن بوده است. خاستگاه این موضوع که بعضاً با عناوین مشابه دیگری همچون «قول به رأی» یا «تکلم به رأی»، از آن یاد می‌شود، مجموعۀ روایاتی است که در جوامع روایی و متون تفسیری فریقین نقل شده و همواره اندیشۀ مفسران را به خود مشغول ساخته است. لحن بسیار تهدید‌آمیز این روایات که از یک سو، عامل تفسیر به رأی را تا سر حد کفر و مستوجب آتش دوزخ شدن پیش می‌برد و از سوی دیگر، نتیجۀ این نوع تفسیر را ولو صحیح، بدون ارزش و اعتبار علمی می‌داند، هر پژوهشگر مسلمانی را وامی‌دارد دربارۀ سند و حدود دلالت روایات وارد در این زمینه تأمل کند؛ به‌ویژه آنکه قرآن کریم با تعابیر مختلف نظیر «أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ...» (نساء:82 و محمد:22) و «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُولُو الألْبَابِ» (ص:29) و نظایر آن لزوم تدبر و تعمق در قرآن را به همگان گوشزد می‌کند. این بدان معناست که ما همان‌طور که مأمور به تدبر در قرآن هستیم، باید خود را از آفت هولناک «تفسیر به رأی» در امان نگاه داریم. مطمئناً اگر معنای تفسیر به رأی واکاوی شود، خودبه‌خود مفهوم صحیح تفسیر و تدبر در قرآن روشن خواهد شد. این جستار بر آن است که به دو سؤال اساسی زیر پاسخ گوید: الف. روایات ناهی از تفسیر به رأی و نظائر آن تا چه حد دارای اعتبار است؟ ب. حدود دلالت این روایات و وجه تمایز تفسیر به رأی از تدبر مورد تأکید قرآن چیست؟

تفسیر گزارش قرآن از دلالت ها غیرلفظی(حالات و حرکات بدن)چکیدهقرآن کریم به عنوان آخرین و در عین حال کامل‌ترین برنامه الهی در گستره ارتباطات انسانی از ظرفیت دلالت های غیرلفظی(حالات و حرکات بدن) غافل نبوده؛ به طوری که در جای جای آن به ترسیم ابعاد غیرکلامی انواع ارتباطات انسانی پرداخته و سبب تعمیق و تکمیل پیام مورد نظر شده است. طی این پژوهش حرکت از ادبیات نظری ارتباطات غیرکلامی به سوی قرآن کریم، ما را به درک جدیدی از آیات قرآن کریم و تنظیم آیات مرتبط جهت ترسیم چارچوب مطلوب ارتباطات غیرکلامی از منظر قرآن کریم می‌رساند و از طرف دیگر، حرکت از قرآن کریم به سوی ادبیات نظری ارتباطات غیرکلامی، می‌تواند در ترمیم یا تکمیل این علم موثر و راه‌گشا باشد. کلمات کلیدی: دلالت های غیر لفظی، ارتباطات غیرکلامی، حالات و حرکات بدن، حالات چهره، ارتباطات چشمی، وجه، نظر

بخش قابل ملاحظه‌ای از آثار حدیثی شیخ بهایی بهدو حوزه نقد و فهم حدیث اختصاص یافته است. وی در حوزه نقد حدیث به نقد اسنادی بر پایه‌های علوم رجال و درایه پرداخته است. شیخ بهایی در حوزه فهم حدیث از علومی چون لغت، نحو، فقه، اصول فقه، تفسیر، کلام، اخلاق، عرفان بهره برده و به شرح احادیث بر اساساصول و قواعدی چون التزام به ظاهر متن، فهم عرفی، سیاق، فهم مشهور، آیات مرتبط، روایات مشابه، احادیث عامه، آثار شارحان، پرسش راوی و رهنمودهای عقلی پرداخته است.بررسی شیوه فقه الحدیثی شیخ بیانگر آن است که وی به پیش نیازهای فهم حدیث آشناست. نسخه‌های مختلف یک حدیث را می‌یابد و به تصحیف توجه می‌دهد. مراحل فهم حدیث نزد شیخ بهایی را می‌توان در دو مرحله کلی جای داد: فهم ظاهر و فهم مقصود. در فهم ظاهر، مفردات، علم صرف و دانش نحو و معانی بیان را به کار می‌برد. در فهم مقصود نیز این‌گونه عمل می‌کند: به قرینه‌های متصل کلامی مانند تلمیح، تعلیل، سوال و تفسیر راوی و سیاق کلام نظر دارد. قرینه‌های منفصل که مهم‌ترین آن خانواده حدیث است مورد اهتمام شیخ بهایی است و با این قرینه که همان احادیث مشابه است احادیث را تخصیص و تقیید می‌زند و گاه تبیین می‌کند. برای تبیین حدیث از آیات بهره می‌گیرد. وی با توجه به احادیث معارض، در حل تعارض یکی از دو حدیث را بر جواز، استحباب، کراهت، ضرورت، تخییر یا تقیه حمل می‌کند. از دانشهای بشری چون طب، حساب و نجوم برای شرح حدیث استفاده می‌کند. وی با موانع فهم حدیث در هر دو مرحله فهم ظاهر و فهم مقصود آشناست. موانع فهم ظاهر نزد ایشان، اشتراک لفظی، تحول زبان، خلط لغت با اصطلاح، عدم توجه به حروف جر، آشنا نبودن با تصحیف و ادراج و تقطیع نادرست است. وی در شناخت موانع فهم مقصود به موانعی چون عدم تتبع کامل، ساده‌انگاری، جمود، اخباریگری و بی‌توجهی به آهنگ سخن آگاهی می‌دهد.پس از آشنایی با روش حدیث پژوهی شیخ بهایی، ضمن انجام مقایسه ای مختصر بین ایشان وملا محسن فیض کاشانی می توان نقاط مشترک بسیاری بین روش کاری این دو عالم برجسته یافت. در پاره ای موارد نیز روش ایشان تفاوتهایی با مرحوم فیض دارد که در فصل اخیر پایان نامه مورد بررسی قرار میگیرد.

این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است: درفصل اول، مباحثی از قبیل تحریف و اقسام آن و تبلیغات سوء برخی نسبت به شیعه و نیز ضابطه و معیار تکفیر وشناخت ضروریات دین مطرح گردیده است. در فصل دوم، عمده ترین ادله طرفداران تحریف قرآن و در فصل سوم، عمده ترین شبهه قائلین به تحریف قرآن یعنی روایات موجود در مجامع روایی شیعی و سنی مورد نقدو بررسی تفصیلی قرار گرفته است. در فصل چهارم،دلایل مهم نفی تحریف قرآن اعم از نقل، عقل، سنت واجماع طرح و سپس آراء قریب به پنجاه تن از بزرگان شیعه از قرن سوم تا عصر حاضر بتفصیل بیان شده است.همه آنها متفقا وقوع هر نوع تحریفی را در قرآن نفی کرده اند.

خداوند متعال قرآن را برای هدایت خلق نازل فرموداست تا بشر با بهره گیری از تعالیم آن با ایجاد جامعه ای با حاکمیت احکام انسان ساز اسلامی در مسیر کمال و رشد سیر نماید. در قرآن کریم آیات فراوانی به وضعیت اخلاقی - رفتاری اعراب جاهلی اشاره دارد که می توان به ویژگیهای شخصی اعراب جاهلی از جمله سخاوت، شجاعت، وفاداری و ...، روابط و آداب حاکم بر خانواده شامل ازدواج و شیوه ها و انواع آن طلاق و انواع آن و سنن آنها در مورد فرزندان و آداب و رسوم اجتماعی آنها از جمله شعرسرایی، تقلید کورکورانه، عصبیت، تفاخر، خرافه گرایی، و .... اشاره کرد. دقت و تدبیر این آیات و آیات مرتبط باآنها نشان دهنده این است که قرآن کریم با همه سنن اعراب جاهلی، برخورد یکسانی نداشته بلکه هدف اصلی که الهی بودن و تلاش در جهت رضای خداوند است را مدنظر قرار داده، روشهای متفاوتی رابرای تحول رفتار های اعراب جاهلی در پیش گرفته است که عبارتند از: روش مستقیم و غیر مستقیم که مواردی چون تدریج در تحریم یا وجوب احکام ، هجرت، سرگذشت انسانهای پیشین، بیان مسائل در قالب سوال، روش مقایسه و ... را شامل می شود . روش قرآن کریم و پیغمبر اکرم (ص) در برخورد با سنن اعراب جاهلی می توان به اصولی چون خودسازی رهبر، استفاده از تجربه و تاریخ،توجه به افراد یتیم، هماهنگی قول و فعل ، اعتدال و میانه روی ، پایبندی به اصول اخلاقی، استفاده از ظرفیت های موجود در جهت اهداف و ... برخورد با مظاهر جاهلیت که به صورت ناهنجاری در جوامع پیدا کرده است دست یافت.

هدف از تحقیق بررسی وحدت و همبستگی اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم می باشد که در این رابطه سوالاتی چون ‎۱- واژگتن هم ارز و غیر هم ارز وحدت و همبستگی اجتماعی در قرن چیست ‎۲- عوامل ایجاد و تقویت و همبستگی اجتماعی از دیدگاه قرآن چیست ‎۳- آفات تحقق وحدت و همبستگی اجتماعی از دیدگاه قرآن چیست را پاسخ یابی می نماید و براین اساس فرضیات چون ‎۱- واژگاه هم ارز وحدت درقرآن متعددند و واژگان غیر هم ارز با وحدت نیز متعددند ‎۲- با مراجعه به قرآن چنین استفاده می شود که عوامل موثر بر وحدت و همبستگی اجتماعی عبارتند از عوامل اعتقادی ، عوامل اخلاقی ، عوامل اجتماعی و عوامل عبادی می باشد ‎۳- با مراجعه به قرآن آفات وحدت و همبستگکی اجتماعی در سه بعد اعتقادی ، اخلاقی و روانشناختی و بعد اجتماعی قابل برسی می باشد را مطرح می نماید روش این پایان نامه تحلیلی - توصیفی می باشد این پایان نامه در سه فصل و یک مقدمه می باشد که در فصل اول واژگتن هم ارز و غیر هم ارز با وحدت و در فصل دوم عوامل ایجاد و تقویت وحدت و همبستگی اجتماعی و در فصل سوم آفات تحقق وحدت و همبستگی اجتماعی مورد بررسی کامل قرار می گیرد و براساس یافته تحقیق می توان نتیجه گرفت این پایان نامه اصل وحدت و راههای عملی قرآن برای دستیابی به وحدت و عوامل و موانع وحدت اجتماعی را مورد بررسی قرار داده است . واژگانی از ریشه "و.ج.د" و " ف.ر.ق" و مشتقات و مترادفات آنها به کار رفته بود شروع و باتوج به اینکه در بسیاری موارد ، موضوع آیات ، در رسیدن به هدف یاری نمی کرد ولی در آن آیات مطالب بسیاری درباره وحدت ذکر شده بود لذا درموارد متعدد کل قرآن مورد بررسی قرار می گیرد و نتیجه می گیرد تحقق وحدت ایده آل جامعه قرآنی تنها در سایه توحید به معنای گسترده و واقعی آن امکان دارد و تفرقه عاملی جز شرک و نفاق ندارد .

اسماءالحسنی، از پربسامدترین مفاهیم به کار رفته در قرآن کریم است. در نتیجه، بررسی کاربرد این اسامی در قرآن کریم، ارتباط نزدیکی با فهم و تفسیر قرآن کریم دارد.در تفاسیر و سایر منابع سنتی موجود، عمدتا به مباحث فلسفی - کلامی مربوط به هر یک از اسماءالحسنی توجه شده و بررسی معنی شناختی در این زمینه، معمول نبوده است.در این تحقیق حوزه ی معنایی (آفرینش) در قرآن کریم، به عنوان مبنای مطالعه انتخاب شده، و پس از بررسی منابع مهم لغوی و تفسیری، با استفاده از روش های نوین معنی شناختی در مطالعه ی حوزه های معنایی، به تحلیل معنایی اسماءالحسنی و سایر مفاهیم موجود در حوزه ی معنایی (آفرینش) در قرآن کریم پرداخته شده است. در نتیجه ی این تحقیق محدوده ی کاربرد و تا حدودی با معنایی اسم های، خلق، فاطر، بدیع، باری، مصور، با توجه به روابط همنشینی و جانشینی میان این اسامی با سایر مفاهیم به کار رفته زبانی قرآن کریم مشخص شده است.

هدف از این پژوهش، بررسی مراحل و شیوه های بیان قرآن کریم از کیفیت رسالت حضرت موسی (ع) است. بنابراین آیات مربوط به داستان حضرت موسی (ع) درقرآن، با روش جدید بازیابی و بازشناسی شده و سپس مراحل و شیوه های بیان قرآن کریم از این داستان تبیین می شود. تحقیق حاضر که به روش تحلیل استنادی انجام یافته، در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول، تحت عنوان " ویژگیهای صاحب دعوت و مخاطبان آن" به ویژگیهای حضرت موسی (ع) ویژگیهای فرعون و قوم بنی اسرائیل می پردازد. اخلاص، وجود نوعی روحیه ترس و نگرانی و داشتن مشکل تکلم از مهمترین ویژگیهای حضرت موسی (ع) می باشد. اما در مقابل فرعون دارای ویژگیهایی چون طغیان، برخورداری از قدرت و سپاه، انانیت، برتری جویی و اسراف، تکبر و استکبار، غفلت ازآخرت، اتباع هوی و سیاست و خطا بوده است و تقریبا" همه ویژگیهایی که برای فرعون و فرعونیان درقرآن کریم ذکرشده بعدها در میان قوم بنی اسرائیل بروز کرده است. درفصل دوم، شیوه های موجهه حضرت موسی (ع) با فرعون و اطرافیان او در بیان سوره های مختلف به تفصیل مطرح می شود. دراین فصل مراحل ماموریت یافتن حضرت موسی(ع) برای مواجهه بافرعون و درباریان و نحوه این مواجهه به روایت سوره های نازعات، زخرف، شعراق وطه بیان می شود. نهایتا" در فصل سوم، مواجهات دیگرآن حضرت، از جمله نحوه گفتگو و برخورد او با بنی اسارائیل و سحره فرعون و .... تبیین گشته و گوشه ای از شگردها و زیباییهای بیانی قرآن کریم از این صحنه ها به تصویر کشیده می شود.