جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بی شک بحث های اخلاقی و آداب معاشرتی از زمانی که انسان گام بر روی زمین گذارد آغاز شد. زیرا ما معتقدیم حضرت آدام که پیامبر خدا بود، نه تنها فرزندانش را با دستورات اخلاقی و اجتماعی آشنا ساخت، بلکه خداوند از همان زمانی که او را آفرید و ساکن بهشت ساخت مسائل اخلاقی و آداب معاشرت اجتماعی را با اموار و نواهی اش به او آموخت. سایر پیامبران الهی یکی پس از دیگری به تهذیب نفوس و تکمیل اخلاق که خمیر مایه ی سعادت انسان ها است پرداختند . بزرگ ترین معلم اخلاق و ادب پیامبر اسلام ( ص) بود که با شعار « انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق » مبعوث شد و خداوند درباره ی او فرموده است « و انک لعلی خلق عظیم» اخلاق تو بسیار عظیم و شایسته است. و انسانی است که از ولادت تا بعثت و از بعثت تا هجرت ، و از هجرت تا رحلت وجود عزیز و نازنینش با خیر و برکت و لطف و رأفت همراه بود و با نور هدایت اش ، انسان را به راه رهایی و سعادت ابدی راهنمایی کرده است . بعد از پیامبر امامان معصوم ( علیهم السلام) به گواهی روایات اخلاقی گسترده ای که از آنان نقل شده ، بزرگ ترین معلمان اخلاق بودند و در مکتب آنان مردان برجسته ای که هر کدام از آن ها را می توان یکی از معلمان عصر خود شمرد ، پرورش یافتند . زندگانی و آداب معاشرت اجتماعی پیشوایان معصوم ( علیهم السلام)و یاران با فضیلت آنان ، گواه روشنی بر موقعیت اخلاقی و فضایل آن ها می باشد. ذکر این نکته خالی از لطف نیست این که : بعضی ها بین واژه ی اخلاق و آداب تفاوت قائل شدند و بعضی آن را مترادف هم گرفتند . « اخلاق» صفت نفسانی است امّا ادب صفت رفتار است اخلاق در واقع همان ملکات راسخه در روح و در حقیقت وصفی از اوصاف روح است اما آداب عبارت است از هیأت های زیبا و مختلفی که اعمال صادره ی از آدمی به آن متصف می گردد . در واقع آداب ناشی از اخلاق است و پایه ی ادب ، عقیده و اخلاص انسان است و آداب ناشی از اخلاق و اخلاق زاییده ی مقتضیات اجتماع است. در واقع آداب و رسوم هر اجتماعی به منزله ی افکار و خصوصیات اخلاقی آن اجتماع است ما حسب گستردگی مطلب ، گزینه ی آداب معاشرت را از دیدگاه پیامبر اعظم r بررسی می کنیم . پیامبر ( ص) که در قرآن در مورد ایشان این طور سخن گفته: « فبما رحمه من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک» به لطف خدا تو با مردم نرمش داشتی و اگر آدمی تندخو و خشن بودی مردم از گرد تو پراکنده می شدند . اخلاق ایشان طوری بود که به کوچک ترها رحم می کرد و به بزرگ ترها احترام می گذاشت ، یتیم را خشنود می کرد و پناه می داد، به فقیران و مسکینان نیکی و احسان می کرد، حتّی به حیوانات نیز رحم می نمود . پیامبر ( ص) با وجود آن که مقام شکوه مند رسالت و سرپرستی را دارا بود ولی زندگی و معاشرت او در اجتماع آن چنان ساده و بی پیرایه بود که اگر در میان جمعی می ننشست ، فرد ناشناس مجبور بود بپرسد : کدام یک از شما محمّد(ص) است . دنیا او را مغرور نکرد. چنین شخصی، سیره و روش اش جاده ی روشنی است که ما را تا جاده ی خوشبختی می برد و امتداد این جاده،فرزندان حضرت رسول ( ص) از امیر مؤمنان ( ع) و فاطمه زهرا ( سلام الله علیها) تا وجود مقدس صاحب الزمان، حضرت مهدی(عج) است که همان تفسیر و تفصیل سیره پیامبر است . در واقع همان سخن نورانی امام کاظم ( ع) که فرمود : « اوّلنا محمّد ، آخرنا محمّد ، اوسطنا محمّد و کلّنا محمّد » یعنی همه ی ما محمّد هستیم؛اشاره به این دارد که امامان معصوم ( علیهم السلام ) آیینه داران جمال خاتم انبیاء هستند و هر یک به اقتضای زمان ، مکان و وضعیت خود سیره پیامبر را پیش روی جهان بشری نمایانده اند و چون مجال نیست ، به طور اختصار سیره ی پیامبر ( ص) را در بعد آداب معاشرت اجتماعی مورد بررسی قرار دادیم. ان شاءالله این تحقیق گامی مؤثر در رشد و تعالی آداب معاشرت اجتماعی ما باشد .