جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم، سنگ زیرین تفسیر، منبع بی بدیل شناخت، مرجع بی نظیر فهم ومهمترین سند کرامت و شرافت مسلمانان است از زمان فرود آمدن نخستین آیات قرآن کریم، رسول خدا (ص) همراه با ابلاغ پیام الهی به تفسیر و تبیین آن نیز پرداخت و با توضیحات وی مردم در جریان جزئیات احکام ، شرایع و دین و باطل قرآن کریم قرار می گرفتند و به تدریج با تفسیر بسیاری از قرآن کریم آشنا می شوند. هر چند که پس از رحلت رسول خدا(ص) و انزوای اهل بیت از خلافت و جانشینی آن حضرت، زمامداران وقت ابتدا نقل و نگارش حدیث را محدود و سپس ممنوع نموده ومسلمانان را از تفسیر قرآن باز داشتند، اما با اهتمام اهل بیت بالاخص علی(ع) و برخی از صحابه تفسیر قرآن تداوم یافت و با انتقال بعضی از یاران پیامبر به شهرها و مراکز اسلامی دیگر نضج بیشتری پیدا کرد و کم کم مکاتب تفسیری دایر گشت و بر گسترش آن نیز افزوده شد. اصل از اینجا است نگارنده در این پژوهش ضمن بیان مباحث مقدماتی مانند تعریف تفسیر، اهمیت تفسیر، تاریخ تفسیر و نقد و بررسی تاریخ تفسیر؛ ابتدا چگونگی پیدایش تفسیر در زمان رسول خدا(ص) را مورد بررسی قرار داده و با پرداختن به وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر نزول قرآن، به ویژگیهای تفسیر در زمان رسول خدا(ص)اشاره نموده و کمیت تفسیر قرآن به وسیله آن حضرت را تبیین نموه است. پس از آن به مرحله شکل گیری تفسیر روی آورده و تمام موضوعاتی که وضعیت تاریخ تفسیر در زمان صحابه را روشن می سازد به طور تفصیل مورد بررسی قرار داده و با معرفی طلایه داران تفسیر و ارایه نمونه هایی از تفسیر آنان این بحث را به پایان رسانده است. شایان ذکر است که بیان نقش و جایگاه بی نظیر علی(ع) به عنوان شایسته ترین فرد مورد رجوع جامعه اسلامی پس از رحلت رسول خدا(ص) و نخستین پایه گذار مکتب تفسیر در اسلام، از موضوعات پر جاذبه این فصل است سپس به روند گسترش تفسیر در زمان تابعین پرداخته و چگونگی تکون و تکامل تفسیر را در این مقطع زمانی تبیین نموده و با بحث و بررسی پیرامون اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این برهه از زمان و تعیین ابعاد فعالیت مکاتب تفسیری و بیان ویژگی های تفسیری مفسرین برجسته مکاتب مذکور چگونگی پیدایش اختلاف در تفسیر را روشن نموده است. در پایان با ارایه تحلیل خویش درباره وضعیت تفسیر در زمان رسول خدا(ص) و صحابه و تابعین، زمینه ای مناسب برای قضاء منصفانه و ارزیابی همه جانبه نسبت به تاریخ تفسیر قرآن در قرن نخست هجری را فراهم آورده است.