جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر که به تحلیل تفسیر فراتاریخی قرآن کریم می‌پردازد، با تأکید بر دیدگاه‌های علامه طباطبایی و آیت الله معرفت به انجام رسیده است. در قرآن پاره‌ای از گزاره‌های حقیقی وجود دارد که به‌طور ذاتی عمومیت دارند و در عصر نزول ناظر به مصادیق آن عصر بودند و در اعصار دیگر می‌توانند بر مصادیق دیگر قابل انطباق باشند. همچنین پاره‌ای از گزاره‌های قرآن خارجی‌اند و فقط ناظر به مصادیقی هستند که در عصر نزول وجود داشتند؛ اما از چنین گزاره‌هایی نیز می‌توان با الغای خصوصیت به‌گزاره‌های عام دست یافت که شامل مصادیق اعصار دیگر هم باشد. برخی از مهم‌ترین مبانی این تحقیق، جهان شمولی قرآن، برخورداری قرآن از بطون و همراهی با مقتضیاتِ تمامِ اعصار بر اساس زبان فطری و هدایت‌گری؛ نظریه‌های نسخ‌های مشروط وتمهیدیِ آیت الله معرفت و نیز رابطه‌ی جامعیت قرآن و ختم نبوت است.

یکی از نیازهای جدی جوامع بشری از بدویت تا پسامدرنیسم، شأن صلح جویی در مقابل‎ ‎خشونت‌طلبی است؛ بنابراین هرچه فضای فکری توسعه‌یافته مطرح شود، نیاز به طرح بازگشت به صلح و دوری از خشونت بیشتر خواهد شد. ایرانیان از همان آموزه‌های باستانی و مهرگرایانه‌شان تا پذیرش ظرفیت‌های شیعی، همواره مکاتبات و گفتمان‌های صلح از خود تولید و یا ترویج نموده‌اند. متأسفانه جامع جهانی پس از ورود به عصر جدید و جنگهای خانمان‌برانداز اول و دوم جهانی، طرح موضوع صلح را گرچه به عنوان یک منشور قطعی پذیرفت، اما گامهای جدی علمی قابل قبولی در توسعة ساحت صلح پیش‌بینی نشد. شاید محافل علمی خیلی دیر‌تر از توسعه و تولید سخت‌افزار‌های جنگی به فکر نرم‌افزارهای صلح افتاده باشند. با عنایت به اهمیت بازگشت به صلح در محافل علمی عصر حاضر، ضرورت بیان خاستگاه بشری از لابلای متون و آداب و رسوم مردمان ایران‌زمین غیرقابل انکار و اجتناب‌ناپذیر است. اگر مشرق زمین گهواره تمدن بشری باشد، پس بازیافت آرمان صلح یکی از خاستگاه‌های این تفکر بوده و هست. دکتر محمد جعفرامیر محلاتی استاد الهیات صلح در دانشگاه ابرلین امریکا در طرح مطالعاتی بخشایش در ساحت دین و سیاست و صلح، تاکنون بیش از دو عنوان کتاب با محوریت «عذر و عفو» و ورود به این فضیلت‌های محوری به حوزه روابط عمومی و بین‌المللی دنبال نموده که به لحاظ انسجام هوشمند برای سطوح عالی آموزشی در حوزه و دانشگاه شایستگی دارند. وی به همراه یازده ایران‌شناس و اسلام‌شناس غربی و ایرانی، مجموعه‌ای ۱۴ مقاله‌ای زیر عنوان بخشایش و عذر و عفو تهیه نموده‌اند. جمشید چوکسی استاد دانشگاه ایندیانا، در مقاله بخشایش سنت ایران باستان با استناد به مکتوبات هرودوت یونانی به اثبات چگونگی نظرگاه‌های غنی پیرامون عذر و عفو، ریشه‌های مفاهیم رحمت و آمرزش سنت دینی و ایرانی باستان در بخشایش و آمرزش دیدگاه‌های مهمی داشته است. چارلز گریسولد استاد فلسفه دانشگاه بوستون تاریخچه عذر و عفو را در فرهنگ‌های مختلف یونانی و غربی مورد توجه قرار داده و نشان می‌دهد چگونه فرهنگ یونانی فاقد اندیشه ضرورت عذر و عفو به عنوان فضائل بوده است. دکتر محمدجعفر امیرمحلاتی به برجستگی‌های اندیشه شیعی در مورد عذر و عفو به‌ویژه به مسأله بسط اندیشه شفاعت و توسل می‌پردازد و ابراز می‌دارد که منابع شیعی توانمندی مهمی در ایجاد رویکردهای میانجی‌گر در جهان قضاوت و سیاست ارائه می‌دهند. ‏ چارلز متیوز استاد مطالعات مذهبی دانشگاه ویرجینیا امریکا بحث عذر و عفو را در چارچوب کلام جدید مورد ملاحظه و بحث و نظر قرار داده و نشان می‌دهد که چگونه بخشایش در زندگی مدرن اهمیت روزافزونی یافته است. لوسی الایس استاد فلسفه دانشگاه سان‌دیاگو کالیفرنیا بین گزاره‌های اخلاقی و عقلانی که عوامل ضروری برای بخشایش هستند، توازن ایجاد می‌کند. به اعتقاد وی بخشایش این نیست که بکوشیم از شر کینه‌ورزی موجه خلاصی یابیم، بلکه این است که دیگر دلیل موجهی برای ادامه آن نداشته باشیم. ایوگارارد استاد مرکز مطالعات اخلاق حرفه‌ای دانشگاه کیلی و دیوید مک ناتون استاد اخلاق فلسفی دانشگاه اکسفورد انگلستان در بحثی با عنوان بخشایش بی قید و شرط طرفداران مشروط بودن بخشایش را مورد نقد قرار می‌دهند. به اعتقاد این دو ضرورت عفو همدلانه است؛ یعنی اینکه همگان را مثل خود دارای ضعفها و قوّت‌ها بدانیم و با اجازه خطا دادن به همه انسان‌ها، ایشان را ببخشیم. عبدالعزیز ساشادینا استاد دانشگاه جورج میسون امریکا به ساز و کارهای عدالت جبرانی ـ ترمیمی قصاص در قرآن و سایر منابع اسلامی می‌پردازد. وی ریشه مشکلات را در نفسانیات می‌داند و نسبت به تغافل جامعه اسلامی از جهاد علیه نفس هشدار می‌دهد و جهاد علیه دیگری را در چارچوب اخلاق جنگ و صلح مورد نقد مفصل قرار داده است. ‏ متأله مسیحی آنتونی بش بحثی در پاسخ به مقالة ساشادینا زیر عنوان عفو و مجازات و عدالت ترمیمی به رابطه جامعه و مجرم در ایجاد جرم پرداخته است. وی در مقاله دیگری زیر عنوان بخشایش در عهد جدید یا انجیل به دلیل بی‌توجهی گردآورندگان این کتاب مقدس نسبت به این موضوع پرداخته است. محمد برکت مدرس حوزه علمیه شیراز چند مسأله مهم اعم از حکم ارتداد را بررسی نموده. سعید رحیمیان عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز به توبه از منظر عرفان اسلامی پرداخته و به طور مفصل آرای عمده عرفا را در خصوص اقسام توبه و انابه و مراتب توبه‌کاران آورده است. عبدالرسول ‌هادیان استاد حوزه و دانشگاه، توبه و عفو را از نگاه قرآنی مفسران تفسیر قدمایی شیعی مورد توجه قرار داده است. علی‌محمد ساجدی عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز اندیشه و نهاد شفاعت معناشناسی نهادشناسی اخلاق‌شناسی و فلسفه شفاعت را از نگاه کلام شیعی و با تکیه بر منابع قرآنی و حدیثی را به طور مبسوط مورد موشکافی قرار می‌دهد. نعمت‌الله بدخشان عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز مبانی اخلاقی هنجار را با تأکید بر منابع قرآنی و به طور ویژه با استفاده از معارف مندرج در ادعیه و قرآن در یک راستا متون شیعی مورد ملاحظه قرار داده است. امید نویسندگان و مترجمان این مجموعه دو جلدی این است که فضیلت‌های کلان عذر و عفو را هم از جنبه مبانی نظری و هم از جنبه قابلیت نهادسازی و اثرگذاری در زندگی مدرن تبیین کنند و بسط دهند و جوامع اسلامی و جهانی را یادآور شوند که حسب فرموده قرآن، امکان ادامه حیات بدون بخشایش مستمر خداوند ممتنع است. انتشارات نگاه معاصر در سالهای ۹۷ـ۱۳۹۶ جلد اول کتاب را با ۴۵۸ صفحه و ۴ بخش و ۱۸ فصل و جلد اخیر را با ۴۵۹ صفحه و ۱۸ مقاله منتشر کرده است. (منبع:حسین روحانی صدر: https://www.ettelaat.com/mobile/?p=146332&device=phone)

در این تحقیق که در شش فصل انجام شده است، در فصل اول آن به کلیات و مفاهیم پرداخته شده است و همچنین مطلبی تحت عنوان جوان و راز خوشبختی آورده شده تا جوان به صورت کلی خودش و ظرفیت های خوب و بد خویش را بشناسد. در فصل دوم که علم است به چگونگی مفید بودن آن با توجه به الگوهای قرآنی و آثار آن و مصادیق آن و همچنین مضرات آن پرداخته شده است. در فصل سوم به یکی از عوامل رسیدن جوان به رشد و کمال که ارتباط با خدااست پرداخته شده و بیان شده که انس با خدا می تواند جوان را به رشد معنوی برساندو در ضمن در این فصل به زمینه های این ارتباط و مهمترین آثار آن پرداخته شده است. در فصل چهارم به مساله مهم عفت و پاکدامنی پرداخته شده تا جوان با توجه به الگوهای قرآنی بتواند خود را از دام شیطان نفس نجات دهد و به وسیله حفظ حیا و عفت قدمی بزرگ در راه خود سازی بردارد: همچنین در این فصل به چگونگی معاشرت با نام محرم و آثار رعایت این معاشرت ها و راه کارهای رهایی از آلودگی جنسی پرداخته شده است. در فصل پنجم به تحول بزرگ در زندگی هر جوان که ازدواج است و آثار آن پرداخته شده و همچنین به مساله وساطت در امر ازدواج و به هم رسانیدن جوانان از راه مشروع و چگونه به رشد معنوی رسیدن به وسیله این امر مهم ازدواج پرداخته شده است. در فصل ششم به مسأله ای پرداخته شده که شاید کمتر جوانی به آن توجه کند (البته به عنوان راه رسیدن به رشد معنوی) و آن «کار» است و مطرح شده که کار کردن شیوه ائمه اطهار بوده و بیشتر ائمه اطهار از جمله پیامبر(ص) در مزرعه کار می کردند و کار کردن را عار نمی دانستند.