جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعاتی که انسان ناخودآگاه به سوی آن کشیده می شود، بحث از تهذیب نفس و پاکسازی وجود از صفات ناپسند است. مطابقت مباحث اخلاقی با فطرت انسان باعث می شود که انسان از شنیدن آن لذت ببرد بدون هیچ تأملی قهرمانان میدان مبارزه با نفس را بستاید. تواضع شکستن نفس است که نگذارد انسان خود را بالاتر از دیگران ببیند. فضیلت مقابل رذیلت تکبر، تواضع است. تواضع و فروتنی نباید به صورت زبونی و خود کم بینی درآید. کسی که خود را تحقیر می کند و به شرافت خود لطمه می زند بر خلاف روش تربیتی اسلام عمل کرده است. معمولا وقتی سخن از تواضع می آید، ذهن مردم متوجه تواضع در برابر بندگان خدا می شود. ولی تواضع دارای مراحلی است : 1- تواضع در برابر خدا 2- تواضع در برابر پیامبران 3- تواضع در برابر قوانین تکوینی 4- تواضع در برابر قوانین تشریعی 5- تواضع در برابر بندگان خدا خداوند در قرآن کریم، پیامبر را به تواضع و فروتنی در برابر بندگان فرا می خواند، و همچنین در برابر پدر و مادر متواضع باشیم و به آن ها احسان کنیم و خداوند قومی را می فرستد که در برابر مؤمنان فروتن و متواضع هستند و بر کافران سخت می گیرند. پیامبر و امامان سرمشق بسیار آموزنده ای برای هر مسلمان راستین هستند. پیامبر و امامان پیروان خود را به تواضع ترغیب می کنند خودشان نیز قولا و عملا نسبت به مردم تواضع و فروتنی را داشتند و حقوق مردم ا رعایت می کردند. تواضع سربلندی و سرافرازی می آورد. خانه را گرم و باصفا می کند و پیوند خانوادگی را محکم می کند. تا انسان روح بندگی و خضوع پیدا نمند نمی تواند قدم در عالم دین بگذارد. نماز نشانه خضوع و فروتنی در پیشگاه خداوند است. رکوع ککر شیطان را می شکند. سجده نهایت تواضع و فروتنی در مقابل خداوند است در جامعه ای که پیرو جوان زن و مرد تمام اقتضای آن متواضع باشند عدل و دادگری در آن اجتماع حاکم خواهد بود و مردم متواضع خود را بالاتر از آن می دانند که به حقوق دیگران تجاوز کنند. انسان باید در رفتار و عمل و نفس خود متواضع باشد و از دیگران انتظار قدردانی و تشکر نداشته باشد. و خود را بالاتر از دیگران نبیند چون معیار عبادت نیست بلکه خاتمه کار است.

پس از شهادت امام موسی بن جعفر در زندان هارون الرشید، امام علی بن موسی الرضا به عنوان ولی و رهبر علویان جانشین پدر شدند. امام از پایگاه مردمی خوبی برخوردار بودند ایشان عصر هارون و امین و مأمون را تجربه کردند و سیاست های مختلفی را دنبال نمودند. اخلاق و رفتار امام همچون ائمه دیگر حاکی از درس هایی از هدایت و روشنی است امام در برخورد با مردم در برخورد با فرزند و در برخورد با خلفا نمونه و الگوی بسیار مناسبی برای هر شخص است. امام در زمان خلافت هارون به دلیل ترس هارون از شورش های علویان از آزادی نسبی برخوردار بودند و با استفاده از فرصت مناسب که برای ایشان به وجود آمد آشکارا اظهار امامت نمودند. در زمان امین نیز به دلیل درگیری بین امین و مأمون امام از آزادی خوبی برخوردار بودند و علویان نیز برای مدتی که بین این دو برادر جنگ و درگیری بود از آزار و اذیت دستگاه خلافت در امان بودند. زمانی که مأمون بر سریر خلافت نشست با تدابیری که اندیشیده بود تلاش کرد امام را به مرکز خلافت خود بکشاند که در این کار نیز موفق شد امام را به دربار فراخواند و از ایشان درخواست نمود که مقام ولایتعهدی را بپذیرند امام از پذیرش آن امتناع فرمود تا این که با تهدیدات مأمون مواجه شدند که ناگزیر از پذیرش ولایتعهدی شدند اما امام برای پذیرفتن ولایتعهدی شرطی قرار دادند که امام به این شرط مقام ولیعهدی را می پذیرند که در هیچ یک از کارهای حکومتی مانند عزل و نصب وزیران و تصمیم گیری های حکومتی دخالت ننمایند. امام رضا علیه السلام چون در زمانی زندگی می کردند که علوم فراوانی رواج پیدا کرده بود ایشان نیز به تمام علوم آگاهی داشتند به تمام زبان ها آگاهی داشتند به این دلیل هم با تمام گروه های مختلف که برای مناظره به خدمت امام می آمدند هم با زبان آنها و هم با مذهب آنان صحبت می کردند و دلیل و شواهدی که می آوردند از کتابهای خودشان بود. امام مناظرات مختلفی را انجام دادند اما هفت مناظره از مهمترین مناظرات امام به شمار می رفت: 1) مناظره با جاثلیق 2) مناظره با رأس الجالوت 3) مناظره با هربذ اکبر 4) مناظره با عمران صائبی ( صابی) 5) مناظره با سلیمان مروزی 6) مناظره با علی بن محمد بن جهم ناصبی 7) مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره. همچنین امام تألیفات مختلفی داشتند که از آن جمله: 1) رساله علل شرایع 2) علل فضل بن شاذان 3) رساله ذهبیه در طب 4) فقه الرضا.... امام در بیان احکام نیز فلسفه هایی برای احکام بیان می نمودند مانند فلسفه حرام بودن سرقت که یکی از موارد آن را تباه شدن اموال مردم و کشته شدن انسان ها می دانند و همچنین فلسفه احکام دیگری همچون فلسفه بریدن دست سارق و فلسفه تحریم فرار از جنگ و علت حرمت زنا و ... زندگی امام رضا نیز تماماً مملو از درس و پیام است که شامل 1) عبادت و نیایش امام 2) فرهنگ قرآن آموزی 3) توکل 4) امر به معروف و نهی از منکر 5) تواضع و فروتنی 6) احترام و محبت به دیگران 7) صبر بر مشکلات 8) اخلاق نیکو زندگی تمامی ائمه می تواند الگوی مناسبی برای مسلمانان و شیعیان باشد به شرط آن که زندگی امامان را برای این مطالعه کنند که درس بگیرند و سخنان آن امامان بزرگوار را سرلوحه کار خویش قرار دهند. کلید واژه ها: رضا، سیره، اخلاق، شخصیت، سیاست، سیره عملی، ولیعهدی