جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این پژوهش رفتار شناسی مردم کوفه از آغاز تا پایان حکومت امام علی ( علیه السلام) می باشد. در حقیقیت مهم ترین هدف این مجموعه آشنا شدن با جامعه عصر امام علی ( علیه السلام) و بررسی علل قدر نشناسی مردم کوفه نسبت به ایشان ، همچنین جلوگیری از مسائلی که سبب گسترش خط مشی آن ها در سطح جامعه می شود، بوده است. از این رو پژوهش حاضر مشتمل بر چهار بخش می باشد. در بخش اول به جریان جنگ های ردّه که از زمان ابوبکر آغاز شده و در زمان عمر منجر به بنای کوفه در ضمن فتح عراق شد، همچنین به بافت قبیله ای کوفه و افراد و قبایل تشکیل دهنده آن پرداخته شده است. از آن جا که بدعت ها و روش و رفتار خلفای دوم و سوم با مردم جامعه اسلامی بخصوص مردم کوفه آثاری از جمله پدیدار شدن دوباره رسوم قبیله ای ، رکود فکری و عدم تربیت دینی را از خود به جای گذاشت که در شکل گیری رفتاری مردم کوفه نقش بسزایی داشته است، در بخش دوم در مورد سیره عمر و عثمان و آن چه در طی سال ها حکومت بر مردم انجام دادند، مطالبی بیان شده است. در بخش سوم نیز مشکلات به جا مانده از زمان حکومت عمر و عثمان از جمله انحرافات دینی، به فراموشی سپردن امام توسط دستگاه خلافت، تعارض های نژادی و ... در میان مردم کوفه و نحوه برخورد امام با مردم بخصوص کوفیان را بیان کرده ایم. بخش چهارم نیز مربوط به شورش جمل و جنگ صفین و رفتاری که مردم کوفه در طی این جنگ ها و در طول خلافت امام علی ( علیه السلام) در کوفه از خود نشان دادند و همچنین یافتن دلایل نافرمانی و وجود اختلاف و عدم توجه به برنامه های اصلاحی امام با توجه به سخنان ایشان در نهج البلاغه می باشد. در تدوین این تحقیق در زمینه موضوع مورد بحث، چهار دسته کتاب مورد استفاده قرار گرفته است. دسته اول کتاب های تاریخی عمومی مانند تاریخ طبری تألیف محمد بن جریر طبری، تاریخ یعقوبی تألیف ابن واضح یعقوبی و اخبار الطوال از ابن قتیبه دینوری و ... که در ضمن بیان وقایع تاریخ زمان خلفا در مورد کوفه مطالبی در مورد چگونگی بنای آن در زمان عمر و برخی اتفاقات آن در زمان عمر و عثمان و امام علی ( علیه السلام) بدون تحلیل بیان کرده اند. دسته دوم کتاب هایی مانند الفتوح تألیف ابن اعثم کوفی ، وقعه صفین تألیف نصر بن مزاحم منقری، الجمل تألیف شیخ مفید، الغارات تألیف ثقفی و... که در زمینه فتوحات صدر اسلام و جنگ هایی که در زمان خلافت امام در کوفه صورت گرفت، نوشته شده اند. دسته سوم کتاب های معاصر مانند دانش نامه امیرالمومنین ( علیه السلام) و سیاست نامه امام علی ( علیه السلام) تألیف محمدی ری شهری و تاریخ خلفا تألیف رسول جعفریان که در مورد حکومت امام علی ( علیه السلام) و سیاست ایشان و مشکلات فرا روی امام مطالبی بیان کرده اند و بررسی دلایل رفتار مردم کوفه در زمان امام علی ( علیه السلام) نیز در آن ها صورت گرفته است. دسته چهارم کتاب های اختصاصی در زمینه کوفه و پیدایش تحولات اقتصادی، سیاسی آن می باشد مانند « الکوفه و اهلها فی صدر الاسلام» تألیف صالح احمد العلی، « تاریخ کوفه» تألیف براقی نجفی، « خطط الکوفه و شرح خریططها» تألیف لویس ماسینیون که بیشتر به بافت قبیله ای کوفه در زمان های مختلف و همچنین ساخت و ساز آن پرداخته و مقاله « ریشه شناسی جریان های سیاسی کوفه» که توسط مارتین هیندز نوشته شده، گروه های مخالف و حامی امام علی ( علیه السلام) را به خوبی معرفی کرده است و « کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی» تألیف محمد حسین رجبی که به تحولات کوفه در محدوده زمانی وسیعی از صدر اسلام تا ظهور امام زمان ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرداخته اند. فرضیه هایی که در این پژوهش به اثبات رسیده است عبارتنداز: رفاه زدگی پس از محرومیت شدید اقتصادی در بین اعراب، سیاست های قریشی گری و انزوای انصار تحت تأثیر شیوه حکومتی عمر و عثمان و درونی نشدن دین در بین گروههایی از قبایل عرب در عصر خلفای قبل از امام علی(علیه السلام)،سبب پراکندگی کوفیان و حمایت نکردن آن ها از امام علی(علیه السلام) شد. روش : این تحقیق به اعتبار روش جمع آوری اطلاعات کتاب خانه ای و به اعتبار ماهیت و روش، تاریخی توصیفی بوده و در بعضی قسمت ها تحلیل صورت گرفته است. از نتایج به دست آمده در این تحقیق این است که : کسانی که نمی توانستند عدالت امام را تاب بیاورند و آرزوی خلافت و حکومت را در سر می پروراندند، بر ضد امام شورش های پیاپی به راه انداختند و از طریق سوء استفاده و فریب برخی افراد جاهل و مقدس نما چون خوارج با وسوسه های شیطانی خود در تفرقه افکنی و تضعیف روحیه مردم کوفه تلاش نمودند. کوفیان نیز در نتیجه عادت کردن به روش خلفای پیشین همچنین توجه به سنت های قبیله ای به جای توجه به روش امام علی(علیه السلام) و تقوای الهی ، به بهانه های مختلف از زیر بار جهاد در لحظه های سرنوشت ساز شانه خالی کردند تا سرانجام گرفتار فتنه های بنی امیه گردیدند. کلیدواژه ها: کوفه، صفین، نهروان، جمل ، قراء، خوارج.