جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با تحقیقی که انجام شد روشن گردیدکه حسبه جزئی از وظیفة گسترده و فراگیر امر به معروف و نهی از منکر است از سوی دیگر در اصطلاح حسبه بر وظیفة حکومت اسلامی بر اجرای امر به معروف و نهی از منکر اصرار شده، نه وظیفة یکایک مردم. البته این دو کاملاً با هم مرتبط هستند. آیة «ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» اساس و پایة نهادینه کردن امر به معروف و نهی از منکر است. وجود دسته ای همنوا برای فراخواندن به خیر فرمان دادن به نیکی و باز داشتن از ناپسند، نیازمند حرکتی تشکیلاتی و برنامه ریزی شده برای اجرای معروف و بر انداختن منکر در جامعه است که طبعاً از تشکیلات حکومت جدا نیست. با طرح چنین دیدگاهی از حسبه و نقبی به تاریخچه آن و پرداختن به اقوال صاحب نظران دربارة زمان پیدایش حسبه، شرایط محتسب را از دیدگاههای فقها و منابع اسلامی بیان نمودیم که حاصل آن، این شد که جزء شرایط مسلم و غیر قابل تردید مانند اسلام، عقل، بلوغ، قاطعیت در رفتار و اجرای احکام اسلامی، سه شرط اجتهاد، عدالت و مرد بودن برای محتسب قابل اثبات است. آنگاه با همین شیوه وظایف و صلاحیتهای محتسب را بررسی کردیم و در این دایره از وظایف نظارت بر بازار تا نظارت بر کارگزاران حکومتی براساس منابع اسلامی به اصولی اشاره شد.