جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعتبارسنجی روایات تفسیری از دیرباز مورد بحث بوده است. سید مرتضی علم‌الهدی به عنوان چهره برجسته شیعی در قرن پنجم، از جمله قرآن‌پژوهانی است که دیدگاه او در این باره از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته، با مراجعه به آثار سید مرتضی، رویکرد وی را در اعتبارسنجی روایات تفسیری بررسی کرده است. در نگاه آغازین به نظر می‌رسد از آنجا که روایات تفسیری جزء اخبار آحاد شمرده می‌شوند و سید مرتضی خبر واحد را بدان‌جهت که مفید ظن است، باعث علم و عمل نمی‌داند، ایشان نباید برای روایات تفسیری اعتباری قائل باشد. اما یافته‌های این جستار نشان از آن دارد که چنانچه خبر واحد همراه با قرائنی باشد که آن را از ظنی‌الدلاله بودن خارج کند، از نظر سید مرتضی می‌تواند در تفسیر نیز مورد استناد قرار گیرد. قرائنی همچون: وجود اخبار در مصنفات حدیثی و اصول شیعه، علم‌آور بودن مضمون خبر، مطابقت با ظاهر قرآن، مطابقت با حکم عقل، مطابقت با اصل عدل الهی، و اجماع امامیه می‌تواند روایت را از ظنی بودن خارج کند. در واقع سید مرتضی در مقابل رویکرد اعتبارسنجی راوی‌محور، به رویکرد اعتبارسنجی قرینه‌محور در ارزیابی احادیث باور دارد.

هدف پژوهش حاضر ارائه «منظومه فکری آزادی» مبتنی بر اسناد دینی است. با حدیث‌‌شناسی واژه «حریت» مشخص شد که تدوین منظومه فکری آزادی برای پاسخ به همه پرسش‌‌های آن امکان‌‌پذیر است. مطابق متن احادیث اهل بیت(ع)، آزادی و حرّیت انسان قراردادی و اعطایی از سوی بشر نیست و تنها بر «جعل» الهی استوار بوده و خداوند انسان‌‌ها را آزاد قرار داده و آزاد آفریده و استعداد آزاد زیستن به او بخشیده است. با تأمل در احادیث امامان درباره آزادی ثابت شد که چرایی و فلسفه آزادی، تکامل معنوی و عبادت خداست و برترین عبادت نیز عبادت احرار و آزادگان است. در ماهیت آزادی و حقیقت آزادگی، صفات ثبوتی و سلبی بسیاری نقش داشته و همه آنها در حدیث اهل بیت(ع) وجود دارد. بدیهی است که در شناخت بایدها و نبایدهای آزادی و آزادگی

مسئله این پژوهش، بررسی جایگاه روایات تفسیری از نگاه سیدمرتضی است. از دیدگاه وی، قرائن علم آور اقتضاء می کنند تا خبر واحد نیز مانند خبر متواتر در فرایند تفسیر قرآن دارای اعتبار بوده و بکار گرفته شود. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و متن محور است و با رجوع به مفاهیم اساسی در آثار سیدمرتضی علم الهدی به عنوان چهره برجسته متکلم شیعی در قرن پنجم، به تحلیل جایگاه روایات تفسیری نزد وی می پردازد. مهم ترین یافته های این جستار، تبیین جایگاه روایات تفسیری و تحلیل قرائن علم آور در کاربست اخبار آحاد تفسیری در آراء سید مرتضی است. مراد از قرائن، شواهد و ویژگی هایی است که سبب خروج خبر واحد از ظنی الدلاله بودن می شود. اهم قرائن علم آور عبارتست از: 1. وجود اخبار در مصنفات حدیثی و اصول شیعه 2. علم آور بودن مضمون خبر3.مطابقت با ظاهر قرآن 4. مطابقت با حکم عقل 5.مطابقت با اصل عدل الهی.

هدف: داوران در زمان تصمیم برای صدور حکم، گاهی دچار تحیّر میان استقلال و استبداد می‌شوند که تنها با شناخت ماهیت و معیارهای آن قابل تمایز است. آثار مکتوب موجود در این زمینه به استقلال قاضی، از زوایای حقوقی، فقهی و سیاسی پرداخته و فاقد بررسی برای شناخت آن دو از حیث بینشی‌اند. حل چنین مسئله‌ای در شبکه‌ای از حوزه‌های مختلف امکان‌پذیر بود که هدف این پژوهش حل این دو راهة اخلاقی، از طریق حوزة بینشی و بر اساس منابع دینی بود. روش: روش تحقیق در این پژوهش، تحلیلی و کاربردی بر اساس منابع معتبر کتابخانه‌ای بود. یافته‌ها: استخراج چهار معیار صحّت نگرش به مبادی وجود، شناخت ظرفیتهای تحلیلی و محدودیتهای هیجانی، شناخت حقیقی مبادی معرفت معنوی و التزام به آن، توجه به فرجام تکلیفی و تدوینی و تکوینی داوری که علاوه بر دستگاه قضایی، در تصمیم‌گیری‌های فردی و سازمانی نیز ضروری بود. نتیجه‌گیری: این پژوهش، معیارها، نشانگرها و مصادیق استقلال و استبداد را با توجه به حوزة بینشی بیان کرده است تا داوران در موقعیتهای مواجه شده، توانایی خروج از این دو راهة اخلاقی را داشته باشد.

قرآن‌کریم با برخورداری از ویژگی جهانی‌بودن، جامعیت و جاودانگی، از شخصیت و ابعاد وجودی انسان تصویر دقیق و منطقی را ارائه کرده‌‌است. خداوند شخصیت انسان را ناشی از رفتار وی می‌داند. (قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی‌ شاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدی‌ سَبیلاً) (اسراء/ 84) انسان می‌تواند علاوه بر فطرت خداجویی، با داشتن قلب سلیم، عقل و خرد، با علم برگرفته از وحی، هدایت یافته و راه بندگی را بپیماید. انسان سالم مؤمن علاوه بر تکامل فردی، مسئولیت هدایت جامعه را نیز به عهده دارد. قرآن‌کریم شخصیت عباداللّه را با شاخصه‌هایی از جمله اخلاص، تقوی، شکرگزاری، عمل صالح، تفکر و تعقّل و... توصیف نموده‌است. پژوهش حاضر با مطالعات کتابخانه‌ای به روش توصیفی و تحلیلی، شخصیت انسان سالم در مکاتب روانشناسی با رویکرد روانکاوی، رفتارگرایی، انسانگرایی و معناجویی را مورد بررسی قرار داده‌‌است. ویژگی‌های انسان سالم از دیدگاه روانشناسان، برخورداری از آزادی، اختیار، وجدان بشری، تفرّد، مسئولیت‌پذیری، خودشکوفایی و معناجویی است. هدف پژوهش، نگاهی جدید به بررسی و مقایسه دیدگاه روانشناسان درباره شخصیت انسان سالم با ویژگی‌های عباداللّه از منظر قرآن‌کریم است. با وجود اینکه علوم بشری به نتایج مفیدی درباره ماهیت انسان دست پیدا کرده اما با گذشت زمان و ثابت شدن نقایص آن، رو به پیشرفت و تکامل است. یک‌جانبه‌نگری شاخصه‌های رشد شخصیت در انسان سالم، نگاه مادی به ابعاد وجودی انسان و عدم ارائه تعریف جامع و کامل از مبدأ و معاد از نقایص نظریه‌های روانشناسی است. در حالیکه خداوند روح انسان را الهی دانسته و هدف خلقت وی را عبودیت بیان نموده‌است. قرآن‌کریم چهارده قرن پیش، مصادیقی از انسان سالم مؤمن را با ویژگی‌ها و ملاک‌های دقیق ارائه کرده‌است و علاوه بر تبیین شاخصه‌های فردی عباداللّه، به نقش وی در هدایت جامعه و اصلاح قوانین اجتماعی اشاره نموده‌است. از نتایج دستیابی به شناخت همه‌جانبه شاخصه‌های فردی و اجتماعی عباداللّه ضرورت حضور ولی‌عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در عصر حاضر اشاره ‌نمود.

استقلال قضات در داوری، فرآیند مهمی است که در اصل صد و پنجاه و ششم قانون اساسی بدان اشاره شده است. مسئله اصلی این پژوهش حل اخلاقی برادران دروغینِ استقلال و استبداد در قضاوت است. قضات در زمان تصمیم‌گیری و صدور حکم، گاهی دچار تحیر میان آن دو می‌گردند که تنها با شناخت ماهیت و معیارهای تمایز آنها قابل حل است. حل این چالش اخلاقی، در حوزه‌های دیگری نیز قابل طرح است ولی براساس آموزه‌های قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع)، حوزه «شناختی» (داده‌سازی و داده‌پردازی‌های وابسته) اهمیت مبنایی دارد. آثار نوشته شده در این زمینه به استقلال قاضی، عدالت قضایی، آداب‌القضا و یا استبداد سیاسی پرداخته‌اند که فاقد شناخت و بررسی آن دو از حیث اخلاقی‌اند. این پژوهش تا حد امکان معیار، نشانه و مصداق استقلال و استبداد را در این حوزه، بیان کرده است تا قضات در موقعیتی که پیش می‌آید توانایی خروج از این تحیّر و سردرگمی اخلاقی را داشته باشد.

عنوان این رساله " حضور قلب در نماز" است که با هدف بیان اهمیت حضور قلب و ثمرات و فواید آن در نماز می باشد، و اینکه حضور قلب شرط قبولی نماز در دین اسلام بوده و ازآن جا که نماز پایه و اساس دین است ایجاد حضور قلب در نماز اهمیت بیشتری پیدا می کند که در این جا عوامل ایجاد حضور قلب و موانع حضور قلب به رشته تحریر درآمده است. روش تحقیق در این رساله به صورت کتابخانه ای بود که از منابع مختلفی استفاده شده است. از جمله منابع لغوی؛منابع و کتب تفسیری مثل " تفسیر نمونه مکارم شیرازی" و در " تفسیر المیزان سیدمحمد حسین طباطبایی" و منابع حدیثی مانند " اصول کافی کلینی" و کتب عرفانی ، مانند « حضور قلب در نماز» امام خمینی رحمه الله و « چهل حدیث» امام خمینی رحمه الله و کتب محققین و علما مانند « قصه های نماز» حسن جلالی عزیزیان و « هزار و یک حکایت اخلاقی» اثر محمدحسین محمدی و « نماز معراج خاکیان» عزیزا... محمدی. این رساله شامل چهار فصل می باشد : فصل اول : معنای قلب و معنای حضور قلب و بیان تأثیر حضور قلب در نماز. فصل دوم: بیان ثمرات مراتب و اهمیت حضور قلب و بررسی آن در قرآن و سنت. فصل سوم : بیان موانع حضور قلب از قبیل موانع درونی و بیرونی فصل چهارم: بررسی عوامل حضور قلب در نماز. در دین مقدس اسلام به نماز اهمیت فراوانی داده شده و از قول ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده: کسی که نماز را سبک بشمارد در قیامت از شفاعت پیامبر و ائمه محروم می شود و نماز مرز میان اسلام و کفر می باشد و از طرفی فرموده اند نمازی اهمیت دارد و مورد قبول درگاه الهی می باشد که همراه با حضور قلب باشد و نماز بدون حضور قلب در هم پیچیده می شود و به صورت نمازگزار زده می شود. برای ایجاد حضور قلب در نماز باید چیزهایی که مانع حضور قلب است را بشناسیم و آنها را برطرف کنیم که مهمترین آنها حب دنیا و دنیادوستی است که باعث می شود دائماً فکر در انحطاط باشد و باعث هرزه گردی خیال می شود و داخل نماز هم انسان به فکر دنیا و حل مسائل دنیایی و رسیدن به مادیات می باشد و از توجه به مفاهیم و عمق معنای نماز غافل و دچار وسوسه های شیطانی می شود. عوامل ایجاد حضور قلب که مهمترین آنها خشوع است باید شناسایی شود و مورد تقویت قرار گیرد. حضور قلب عوامل مختلفی دارد که به یک بار نمی شود همه آنها را در خود عملی کنیم و یک روزه تصمیم بگیریم که نماز با حضور قلب کامل داشته باشیم بلکه بایدمرحله به مرحله با تمرین و تکرار این عوامل را در خود تقویت کنیم تا بتوانیم نسبتاً یک نماز با حضور قلب داشته باشیم.. قلب انسان دائماً در حال دگرگونی و انحطاط است و به یک بار نمی شود به آرامش کامل قلب برسیم.

آیا حیاء همیشه خوب است یا بد؟ حیاء در کجا خوب است و باید باحیاء بود و در کجا بد است و باید بی حیاء شد؟ برخی تصور می کنند حیاء همه جا زیبا، خوب و لازم است و هیچ جا نباید بی حیاء بود! این تصور غلط در بین برخی از متدینان مطرح است. در این نوشتار، جایگاه حیاء و بی حیایی و مفهوم و مصادیق آن بر اساس معارف رضوی (ع) تبیین می شود. مساله بنیادین در این بررسی، استنباط پاسخ همین پرسش از احادیث امام رضا(ع) است. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی است که با مطالعات و بررسی و واکاوی در کتاب های معتبر حدیثی انجام شده است. هدف، تبیین موضع جامع در ارتباط با موضوع «حیاء» است. تامل در احادیث رضوی در مساله حیاء، حاکی از گستره کاربرد این واژه است. حیاء در آن بخش از احادیث رضوی که مرتبط با اخلاق بوده، پهناور و دارای توسعه مفهومی است، ضرورت یا ممنوعیت حیاء بستگی به ریشه ها، کارکرد و آثار آن دارد. حیایی که ریشه آن ایمان به خدا و دستاورد آن مصونیت از گناه، دوری از وقاحت، دریدگی و پلیدی هاست و آنجا که انسان در پرتو ایمان به خدا، جهان را در محضر خدا می بیند و بر اساس آگاهی و خشیت الهی، حیاء می کند و از نافرمانی خدا پاک می شود، حیا مقدس، زیبا و مثبت است که آراستگی به آن ضرورت دارد؛ اما حیایی که مبتنی بر جهالت است و اثر آن بازماندن از دانش و رشد اجتماعی و ناتوانی در انجام و رعایت حقوق الهی بوده، زشت و منفی است که باید از آن پیراسته شد.

امام شناسی » برای رهایی از مرگ جاهلی و رسیدن به درجات عالی در زندگانی جاوید و حیات اخروی ضروری است . آشنایی با حقوق اهل بیت علیهم السلام و وظایف مردم درباره امامان علیهم السلام برای آراستگی به آن و رعایت حقوق و اجرای وظایف و آگاه ساختن دیگران و نهادینه شدن ارتباطات امت و امام راهگشا و موثر است . افزون برقرآن کریم ، سنت پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم و امامان علیهم السلام ، بهترین منابع امام شناسی است . دراین پژوهش حقوق الهی اهل بیت و تکالیف شرعی مردم درباره امامان علیهم السلام از متن احادیث امام رضا (علیه السلام ) استنباط و تبیین گردیده است . « اطاعت و فرمانبرداری و پیروی » و « تسلیم کامل » و « اقرار و اعتراف به حقوق امامان علیهم السلام » و « گواهی و شهادت برامامت » و « ایمان به اهل بیت علیهم السلام » و « اخلاص در ولایت پذیری » و « رهایی از مرگ جاهلی با معرفت امام » و « زیارت امام » و « تصدیق رغبت » و « سلام بر امام » و «کثرت صلوات بر آل محمد و اهل بیت علیهم السلام » و « تلاش در راه رسیدن به مرتبه اولیاء الرضا علیه السلام » و « احیای امر امامان علیهم السلام با آموزش علوم آنان »و همراه شدن با امام » و « محبت قلبی امامان علیهم السلام » و « محبت ، تعظیم و اکرام ذریه پیامبر و امامان » و مودت جهانیان به سوی امام » و « عدم ایجاد بغض و کینه درمردم » و « زیور و خوشنامی و زیبایی نه بدنامی و ننگ و نفرت » و مبارزه با ستمگران به اهل البیت علیهم السلام » از حقوق اهل بیت و وظایف مردم است که در این مقاله بر اساس سخنان امام رضا (علیه السلام ) و مبتنی بر سنت رضوی اثبات شده است .