جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اجتهاد عبارت است از بکار بستن تمام توان برای بدست آوردن حجت بر حکم شرعی که براساس شیوه خاصی به منظور استخراج احکام از منابع و ادله معتبر صورت می پذیرد و فقاهت یعنی شیوه استنباط. بنابراین شیوه شناسی در اجتهاد از اهمیت خاصی برخوردار است و شاید مؤثرترین عامل پیشرفت و تکامل فقه، تغییر شیوه استنباطات توسط فقهاء بزرگ در طول ادوار مختلف بوده است و به نظر می رسد که تنها راه حل مشکلات فقهی جامعه اسلامی در شرایط کنونی که در اثر ناکارآمدی اجتهاد فردی مصطلح ، همچنان بدون جواب مانده است، فاصله گرفتن از اجتهادات فردی و روی آوردن به اجتهاد گروهی است. براین اساس سه طرح و شیوه اجتهادی پیشنهاد شده و اصول و مبانی و حجیت هر یک به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است: شکل اول که به نام «اجتهاد جمعی» خوانده می شود، عبارت است از استنباط حکم شرعی توسط مجموعه ای از فقهاء طراز اول که در استخراج حکم از ادله با یکدیگر مشارکت کامل داشته و در جهت رسیدن به وحدت نظر، تبادل اطلاعات و همفکری دارند و در تمامی مراحل اجتهاد محصول کار، نتیجه تلاش جمعی همه افراد من حیث المجموع است و استنباط در این شیوه به صورت عام مجموعی تحقق می پذیرد. شیوه دوم از اجتهاد گروهی که به نام «اجتهاد شورایی» نامیده می شود در واقع در تمامی مراحل، قائم به شخص مجتهد بوده و وی به تنهایی به استنباط حکم مبادرت می ورزد، اما به هنگام نتیجه گیری و صدور حکم، به مشورت با دیگران پرادخته و رأی خود را با آراء دیگران مقایسه نموده و به تصحیح و تکمیل آن می پردازد و در نهایت، حکم اصلی براساس نظر اکثر افراد اتخاذ و صادر می شود. گر چه اساس کار در هر دو طریقه، بر مبنای اصل مشورت و شورا می باشد، اما کیفیت مشورت در هر یک با دیگری متفاوت بوده و نحوه صدور حکم نیز تفاوت پیدا می کند و بهتر است که شیوه دوم را «افتاء شورایی» بنامیم