جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسی شاخص‌های نظارت امامان در رفتار کارگزاران می‌باشد. پرسش مطرح شده در این پژوهش ناظر به چیستی این شاخص‌ها است. یعنی از منظر ائمه معصومین(ع)، یک کارگزار مطلوب ایشان، باید دارای چه شاخص‌هایی برای وکالت و کارگزاری از سوی امام باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و بررسی مهم‌ترین شاخص‌های مورد توجه ائمه(ع) درباره کارگزاران نشان داد که کارگزاران امامان شیعه می‌بایست شاخص‌های خاص مد نظر ائمه(ع) را می‌داشتند، شامل: شاخص عدالت‌ورزی و وثاقت کارگزار، یعنی برخورد انصاف‌گونه و توأم با عدالت با مردم، شاخص رازداری، شاخص آگاهی دینی که موجب انجام بهتر کارها در سایه بصیرت و فهم خواهد بود، شاخص اطاعت‌پذیری که در حقیقت پایبندى به قوانینی است که مطابق با شریعت و صلاح و مقرّرات اجتماعى است. شاخص دیگر، شاخص دقت و نظم است که از ویژگی‌های لازم جهت پذیرش مسئولیت عظیم و مهم نمایندگان و کارگزاران ائمه(ع) می‌باشد. بررسی رفتار سیاسی امامان شیعه نشان می‌دهد که نصب کارگزاران براساس شایستگی و حائز بودن شاخص‌هایی بوده که عموماً از ویژگی‌های انسان‌های صالح است. در غیر این صورت در جرگه کارگزاران قرار نمی‌گرفتند. بنابراین، انتصاب کارگزار از نگاه ائمه(ع) براساس لیاقت و شایستگی است و انتساب به یک قوم خاص، ثروت، قدرت اجتماعی، نسبت فامیلی و... تأثیری بر انتصاب کارگزاران نداشته است.

کارنامه فکری، ادبی و ‌علمی محتشم کاشانی و فیض کاشانی از منظر نوع مناسبات سیاسی‌شان با حکومت صفوی در خور تأمل است. مقایسه این دو جهان‌بینی نشان می‌دهد که تأثیرپذیری مستقیم این دو شخصیت از فضای گفتمانی عصر صفوی، تولیدات فرهنگی و ساختار فکری، آنان را به دو گونه توجه متمایز به دربار صفوی و لاجرم، دو نوع پیوند و مواجهه با آن معطوف کرد. مقایسه نوع مواجهه‌های آنها با کانون قدرت و سیاست عصر صفوی نشان می‌دهد که این دو شخصیت کاشانی، تحت تأثیر بسترهای سیاسی، ‌تاریخی و ‌فرهنگی، بنیان‌های فکری و ظرفیت‌های روانی و نیز دوره زیست خود، دو گونه رابطه متمایز با دربار صفوی تنظیم کرده‌اند که مؤلفه‌هایی مانند نوع نگاه آنان به تشیع، میزان دوری و نزدیکی‌شان به دربار صفوی، علایق و پیش‌زمینه‌های فکری‌ادبی، روحیه انتقادی یا همراهی و همدلی با دربار و غیره مستقیماً بر آن تأثیر گذاشت. در این پژوهش می‌کوشیم با بررسی تأثیر فضای گفتمانی و فکری‌ایدئولوژیکی ایران عصر صفوی بر جهان‌بینی این دو شخصیت کاشانی، نقش این تأثیرگذاری بر نوع مواجهه‌هایشان با دربار صفوی و برآیندها و نتایج هر کدام از این دو نوع نگرش را تبیین کنیم.

شیعیان نیز مانند اهل سنت به نوشتن سیره پیامبر اسلام k علاقه‌مند بوده‌اند و آثاری در این زمینه نگاشته‌اند. در سیر تاریخی این سبک تألیفی، قرن ششم هجری دوران رشد و نمایان‌شدن شاخصه‌های سیره‌نویسی شیعیان است. نگارش سیره نبوی برای شیعیان فرصتی بود تا باور و اندیشه‌های مذهب خود و نیز جایگاه و حقانیت ائمه و اهل ‌بیت را نمایان و تأیید کنند، همان مجالی که نگاشتن سیره نبی مکرم اسلام k برای اهل ‌سنت به منظور پاس‌داشت شیخین فراهم آورده بود. بعد از کوشش‌های شیعیان برای نوشتن سیره نبوی در پنج قرن نخست هجری، اولویت‌های نویسندگان شیعه از قرن پنجم و ششم به بعد، تغییر کرد و اغلب، از نگارش درباره پیامبر به پژوهش‌هایی درباره زندگی دوازده امام معطوف شد. در این دوران، شیعیان نگارش اختصاصی درباره سیره پیامبر را رها کردند و بیشتر آثاری نگاشتند که علاوه بر زندگی رسول خدا شامل سیره و زندگی سیزده معصوم دیگر نیز بود.

یافته های پژوهش حاکی از آن است که، شيعيان امامى مذهب كه در دوره‏ى سيطره خاندان بويه از آسايش نسبى و اقتدار حكومتى برخوردار بودند، در پى يورش سلجوقيان سنى به بغداد و بر افتادن حاكميت بویيان، دوران سختى را تجربه كردند. سلجوقيان، آنان را از مناصب ادارى راندند؛ پيشواى دينى آنان شيخ طوسى مجبور به ترك بغداد شد و در پى سركوب شورش بساسيرى شيعيان ساكن شهر كرخ، مورد حمله سنيان قرار گرفتند. اما اين وضع پايدار نماند و در طى سلطنت سلجوقيان، شيعيان به تدريج مواضع قدرت را مجدداً اشغال كردند. در اين پژوهش با اشاره به وجود اميران و وزيران شيعى مذهب در ايران از برخورد متقابل شیعه و دستگاه خلافت، آگاهی از فعالیت ها و پیشرفت های علمی و فرهنگی و چگونگی حضور شیعیان در امورات مهم دولتی در دوره سلجوقی بحث می شود. محدوده ی زمانی که این پژوهش را در برمی گیرد، تقریباً از اوایل قرن پنجم(485-430 هـ ق)یعنی دوره ی تسلط حکمرانی سلجوقیان در ایران می باشد. اين پژوهش با استفاده از منابع اسنادی وکتابخانه ای و به روش توصيفي، تحليلي وبا هدف بررسی مناسبات و تعاملات شیعیان امامیه در ایران با حاکمان عصرسلجوقی نگارش یافته است.

تاریخ علم را نباید جدای از تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دانست. مسلمانان پس از فتوحات اولیه، با توجه به توصیه و تاکید فراوان اسلام به تحصیل علم و دانش و فراگیری از هر کس و از هر کجا، کار ترجمه و نقل علوم از زبان های مختلف به عربی را از قرون دوم و سوم هجری به قوت تمام در بیت الحکمه و دیگر مراکزِ علمی جهان اسلام دنبال نمودند، و این روند در قرن چهارم و نیمه اول قرن پنجم نیز ادامه یافت. منبع اصلی علوم عقلی که به جهان اسلام راه یافت یونان و محفل علمی آن بود. هارون و مامون مترجمان بسیاری در رشته های گوناگون علوم و دانش های متداول در آن روز را در بیت الحکمه مامور ترجمه کتب کرده بودند. دانشمندان مسلمان با بهره گیری از اندوخته های ملل دیگر، بر روی آنها تعمق و تحقیق کردند و آثار شگرفی از خود بر جای نهادند، آثاری که بعدها به زبان های لاتینی، عبری و غیر آن ها ترجمه گردید. بدین ترتیب مسلمانان دانش یونانی را در قرون وسطی حفظ کردند، به آموزه های قدیم یونانی چیزهای زیادی افزودند و نقش مهمی را در شکوفایی علمی دنیای غرب در قرون جدید ایفا کردند.

مورخان معتقدند اباضیه منسوب به عبدالله بن اباض از قبیله تمیم است، امّا ملطی آن ها را به اباض بن عمر منتسب می داند که از کوفه قیام کرده و به قتل و غارت پرداخته است هرچند منابع اباضی و غیر اباضی این قول را تأیید نکرده اند. مذهب اباضیه از قدیمی ترین مذاهب اسلامی است که در قرن اول هجری ظهور کرد و تنها در نیمه آخر قرن سوم به منزله مذهب، در منابع و مصادر ذکر شده است و قبل از آن تاریخ با نام هایی چون «جماعه المسلمین» یا «اهل الدعوه»، «اهل الاستقامه» خوانده می شدند. برخی از خوارج تندرو آنان را «قعده» یا گروه قاعدین می خوانند؛ زیرا به اعتقاد خوارج اباضیان به قیام علیه حاکمان ظالم برنخاستند و قعود را بر قیام ترجیح دادند. بنابر اعتقاد اباضیان، آنان هیچگاه با خوارج که شامل چهار فرقه می شدند همراه نشدند و نه تنها در جنگ بین خوارج و خلافت اموی و عباسی شرکت نکردند، بلکه به مخالفت با چنین اقداماتی برخاستند و به جای جنگ مسلحانه روش مسالمت آمیز را برای ترویج عقاید و افکار خود به صورت پنهان انتخاب کردند. در این مقاله سعی شده است برخی از افکار و عقاید اباضیان که موجب شده آنان را تا حدودی نسبت به سایر فرقه خوارج معتدل تر نشان دهد. با روش توصیفی، تحلیلی و تاریخی مورد بررسی قرار دهد.