جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با وجود مطالعات گسترده ای که درباره هنر دوران مغول در ایران انجام شده است شناخت ما از تزئینات معماری، به خصوص هنر دیوارنگاری این دوره، بسیار نا چیز است. شاید علت آن تعداد محدود آثار به جا مانده از آن دوران باشد. بیشتر دیوارنگاره ها در بناهایی که کاربری مدرسه- مقبره دارند دیده می شود. از وجود دیوارنگاره ها در کاخ های ایلخانی اطلاعات چندانی در دست نیست و فقط در برخی از منابع به آن ها اشاره شده است.با تمامی این اوصاف، هنر و معماری دوره ایلخانی یکی از اوج های درخشان هنر سرزمین اسلامی ایران است. البته با همه عظمت و شکوه هنر این دوران و علی رغم همه پژوهش های انجام شده در این زمینه، باید اذعان کرد که اقدامات جدی برای مطالعه دقیق این آثار (به صورت موضوعی صورت نگرفته) و هنوز ابهاماتی درباره انواع هنرهای در دوره ایلخانی وجود دارد. وجود مجهولات درباره دیوارنگاری این دوران انجام پژوهش های گسترده تر را در این حوزه ایجاب می کند. امید است این نوشتار سهم اندکی در پاسخ به این ابهامات داشته باشد. با توجه به اینکه دیوارنگاره های این بناها جزء معدود آثار به جا مانده از دوران ایلخانی ست، مطالعه و بررسی آن کمکی شایان به شناخت سیر تحول دیوارنگاره های ایرانی می کند. از این رو، در این پروژه تا حد امکان سعی شده با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی به بررسی نقوش پرداخته شود، سپس، به کمک روش های علمی به بررسی مواد و مصالح به کار رفته و چگونگی اجرای این آثار بررسی شود.این نوشتار در پنج فصل مشتمل بر «کلیات تحقیق»، «سیر تاریخی نقاشی دیواری در ایران»، «نگاهی اجمالی به دوره ایلخانان»، «معرفی پنج بنای ایلخانی در شهر یزد»، «بررسی فنون دیوارنگاره های پنج بنای ایلخانی در شهر یزد» تهیه شده است. که در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم، مطالعه و بررسی نقاشی در دوره پیش از اسلام و دوره اسلامی در ایران و فصل سوم، دوره ایلخانان از نظر خصوصیت معماری و تغییر و تحولات شهر یزد در این دوره مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم، به معرفی پنج بنای ایلخانی، از نظر خصوصیت معماری، بانیان بناها و تزئینات به کار رفته در آن ها پرداخته شده و در نهایت در فصل پنجم شناخت لایه های تشکیل دهنده دیوارنگاره ها، شناسایی رنگ های به کار رفته و بررسی فن اجرای دیوارنگاره ها مورد بررسی قرار گرفت.

هنر ظریف و زیبای نگارگری در گستره‌ی تاریخ کتاب آرایی از جایگاه رفیعی برخوردار می‌باشد. نگاره‌های مغولی هند که بدان هند و ایرانی هم خطاب می‌گردد یکی از پر دامنه‌ترین و غنی‌ترین سبک‌های نقاشی اسلامی‌است و شاید در سراسر جهان اسلام از لحاظ تعداد آثار بر جای مانده بی‌نظیر باشد. وجود تعداد زیادی از آثار نفیس نگارگری در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مجموعه‌های خصوصی و نیز آسیب ‌پذیری شدید آنها در رویارویی با عوامل محیطی موجب می‌شود تا حفاظت، مرمت و نگهداری آنها از الویت ویژه‌ای برخوردار باشد. در این راستا مجموعه‌ای شامل حدود 30 اثر مینیاتور منسوب به مکتب هند و ایرانی متعلق به قرن 11 هجری وجود دارد که هم اکنون در موزه هنرهای تزئینی اصفهان نگهداری می‌شوند. با کمال تأسف به دلیل عدم وجود فضای نمایشگاهی کافی و موضوع برخی از نگاره‌ها، امکان نمایش این آثار وجود نداشته و از این رو در مخزن موزه و در شرایط نامساعدی از آنها حفاظت می‌گردد. در میان این 30 اثر، 8 مرقع دو رویه وجود دارد که در طی گذر زمان و همچنین شرایط مورد نگهداری دچار آسیب‌هایی از جمله سایش، ریختگی رنگ‌ها، اسیدی شدن لایه تکیه‌گاه و آسیب‌های بیولوژیکی شده‌اند. به همین سبب بر آن شدیم که ضمن فن‌شناسی نگارگری این مکتب، به علل آسیب‌پذیری این آثار پرداخته و در نهایت راهکارها و اقدامات لازم را جهت حفاظت از آنها انجام دهیم. روش تحقیق بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای، اینترنتی و تکیه بر مستندات و ابزار آزمایشگاهی می‌باشد.