جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫ايمان در واقع نوعي از معرفت بوده، و امري بسيط مي‌باشد؛ و عمل نيز هرچند از نشانه‌هاي کمال ايمان به‌شمار مي‌رود، اما جزء ايمان نيست. بنابر اين، ايمان چون معرفت است، قابل ازدياد و کاهش مي‌باشد. از سوي ديگر، ايمان اخص از اسلام است، و خداوند، نبوت و معاد جزء متعلقات اصلي به‌شمار مي‌روند. مساله ايمان يکي از مهم‌ترين مباحث کلامي است، که فرقه‌هاي مختلف نظريات متفاوتي در مورد آن ارائه کرده‌اند. در اين راستا، مرجئه ماهيت ايمان را عبارت از معرفت مي‌دانند؛ اشاعره ماهيت ايمان را تصديق مي‌شمارند؛ برخي از متکلمان اماميه، ماهيت ايمان را تصديق و اعتقاد دانسته، و برخي ديگر از ايشان، ماهيت ايمان را معرفت محسوب کرده‌اند؛ البته برخي از اماميه، اقرار زباني و عملي را نيز جزء ايمان مي‌دانند. در اين ميان، مرحوم فيض کاشاني بر اين اعتقاد است که ايمان عبارت از تصديق و اقرار زباني بوده، و عمل جزء مفهوم ايمان نيست؛ بلکه از شرايط کمال ايمان محسوب مي‌شود. از نظر وي، يقين نيز اخص از ايمان است. از سوي ديگر ايمان اخص از اسلام است؛ يعني هر فرد مومني حتما مسلمان است، اما اين‌گونه نيست که هر مسلماني هم لزوماً مومن باشد. مساله ديگر، رابطه ايمان و علم است، که در اين زمينه، مرحوم فيض کاشاني ايمان را همان علم مي‌داند. همچنين وي معتقد به امکان کاهش و افزايش ايمان در افراد بوده، و در اين زمينه آيات و رواياتي را ذکر مي‌کند. بنابر اين، مرحوم فيض براي ايمان قائل به مراتب متعدد مي‌باشد. سرانجام آن‌که از نظر فيض کاشاني، خداوند، توحيد، عدل، پيامبران، امامت، کتاب‌هاي آسماني، ملائکه و معاد، اموري هستند که مي‌توانند متعلق ايمان قرار بگيرند.