جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از عرفای گمنام قرن نهم شرف‌الدین علی یزدی است که به­واسطة اثر معروف خود، ظفرنامه تا‌‌‌‌‌‌کنون به عنوان مورخی شهیر از وی یاد­شده؛ هرچند کشف آثار و تحقیقات معاصر ابعاد دیگر شخصیت علمی‌او را هویدا کرده­است لیکن معرفی نسخة خطی تازه­یاب رساله تهلیلیة «التوحید من نفس الرحمن» سبب پیدایی و شناخت وجهة عرفانی این مورخ، ادیب، ریاضی­دان، منجم، لغوی و موسیقی­دان یزدی شده که تا کنون مهجور مانده­است. در این پژوهش ضمن واکاوی زندگی و شخصیت معنوی شرف‌الدین علی یزدی کوشش­شده­است با بررسی‌اندیشه­های عرفانی وی در سه مقولة اساسی خداشناسی، هستی­شناسی و انسان­شناسی، منظومة عرفانی این دانشمند تبیین شود. شرف‌الدین علی یزدی قائل به وحدت ذاتی در ضمن کثرات رتبی است و آفرینش عالم را که صورتی از نَفَس رحمانی است، نمایشی مترتب بر ظهور اسمای حسنی و بر مدار عشق می‌داند. قرائن و شواهد تاریخی حکایت از تبعیت وی از شاه نعمت­الله ولی در سلوک داشته و طی طریق در کنار اشتغالات سیاسی و اجتماعی وی بسیار بارز و حائز اهمیت است.

در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی کرامات امام علی (ع) که در متون صوفیه باقی مانده­اند وتصورمی­شود که بخشی از تصور ایشان از حضرت بر پایه همین کرامات شکل گرفته­باشد و تصویر امام علی(ع) و جایگاه و نقش خواب و رویا در کشف و شهود عرفا پرداخته­شده­است. این بررسی نشان­می‌دهد که یکی از مهمترین کارکردهای خواب عرفا حل بسیاری از مسائل و دغدغه‌های ذهنی آنان بوده­است که بیشتر در حوزه مسائل دینی و عرفانی هستند. آن­ها علاوه بر این که این مسائل را از طریق خواب بیان­می‌کردند، از این طریق بر تاثیرگزاری آن بر مخاطبان هم می‌افزودند؛ چون حل این مسائل در خواب از زبان خدا، پیامبر(ص) و مشایخ صوفیه انجام­می‌شده­است. علاوه بر حل مسائل در خواب عرفا، مکاشفاتی از نوع الهام مشاهده­می‌شود که از وقایعی که هنوز در واقعیت اتفاق نیفتاده، خبرمی­دهند.

این مقاله جستاری پدیدارشناسانه دربارۀ معنای عشق و انواع آن در آثار روزبهان بقلی است. تلاش نگارندگان بر آن بوده است تا با مطالعة آراء این صوفی نامدار دربارة عشق انسانی و عشق ربّانی و دیگر اصطلاحات مورد تأکید وی نظیر «اغانه»، «التباس» و «تجلّی»، ضمن ارائة شناختی اجمالی از این چهرة سرشناس به سؤال از چگونگی نسبت میان «عشق انسانی» و «عشق ربّانی» پاسخ داده، مسیر متحقق شدن به مرتبه توحید باطنی در اندیشه روزبهان را مشخص نمایند. در این راستا مشخّص می­گردد که برای روزبهان بقلی نسبت میان عشق انسانی و عشق ربّانی، نه از باب «المجاز قنطرة الحقیقة» بلکه از این منظر که عشق انسانی عفیف همان عشق به خداوند است، معنا می­یابد. به این ترتیب دیدگاه روزبهان به­ویژه با برجسته­سازی مفهوم «توحید باطنی» در مقابل «توحید ظاهری»، تفاوت­های بارزی با سه گروه هم عصرش یعنی اهل شریعت، صوفیان ظاهرگرا و غالب عارفان آن زمان پیدا می­کند. وی در نهایت با تشریح مفهوم دو واژة اغانه و التباس، تنها راه درک زیبایی ازلیِ خداوند و چشیدن طعم عشقِ ربّانی و نیل به مرتبة توحید باطنی را از طریق توجه به «تجلّیّات» آن حقیقت سرمدی در صور مخلوقات، به ویژه انسان با تمام ابعاد وجودی­اش اعم از جسمانیّت و روحانیّت، معرفی می­کند.

در این مقاله سعی بر این شده است که روابط همه جانبه ایران و هند و خصوصا روابط متقابل فرهنگی این دو کشور را مورد بررسی قرار دهیم. هر چند که مردم ایران و هند چه در زمینه تاریخی و ادبی و چه در زمینه معماری و هنر و موسیقی روابط تنگاتنگی داشته اند اما در این مورد سهم اندیشه های عرفانی بسیار در خور توجه است. از این نظر در این مقاله بیشتر به تأثیرات متقابل تفکرات عرفانی هند و ایران اسلامی پرداخته شده است. لیکن متأسفانه این رابطه بسیار نزدیک، پس از عصر بابریان رو به ضعف نهاد و امیدواریم که بار دیگر در اثر کوشش فرهنگ دوستان هر دو کشور، این روابط فرهنگی از نو احیاء گردد.

در بطن اقوام کرد وار مکتبی عرفانی به نام اهل حق به وجود آمد که با اصول و عقاید و آیینهای فاحش (سرسپردگی، جم و جمخانه، دو نادون و ذکر و نذر و نیاز و ....) با نگاهی خاص می‌توان آن را در حاشیه اسلام قرار داد. آیین اهل حق بسیار قدیمی است و در قرن ششم، در زمان شخص به نام سلطان اسحاق برزنجی به اوج خود رسید و با آیین و قوانین خاص در زمره صوفیان و طالبان قطب و پیروان حدیث مراد و مریدی پایه ریزی شد.سلطان اسحاق فرزند سید عیسی برزنجی همدانی و مادرش خاتون دایراک دختر حسین بیگ، رئیس ایل جاف بوده و مقبره وی در حال حاضر مابین یاوه و نو سود در دهی به نام شیخان زیارتگاه عاشقان و طالبان این نحله فکری می‌باشد.جماعت اهل حق بصورت پراکنده در استانهای کردستان، لرستان، تهران، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی، مازندران و .... دیده می‌شوند. کتاب مقدس اهل حق، که به زبان کردی نوشته شده «سرانجام» نام دارد. جامعه اهل حق اعتقاد به ارسال سلاله مطهر انبیاء عظام و اعتقاد به روز رستاخیز نهایی و بسیاری از آرای توحیدی دیگر، دارند. آنان را به وجه مشخصه مشاربهای پرپشت می‌توان در جامعه شناخت. اهل حق شارب را یکی از رموز حق دانسته و نمی‌توانستند آنان معتقد به وحدت نهایی ادیان می‌باشند و می‌گویند که (یهودیت، مسیحیت و اسلام) و حتی آیین‌های توحیدی دیگر فقط نامهای متفاوت یک حقیقت واحدند.

در رساله حاضر سعی بر آن شده که عقاید ادیان مختلف اعم از الهی و غیرالهی درباره منجی بیان گردیده و در نهایت وضعیت این ادیان از دید روایات عدیده در زمان ظهور و تشکیل حکومت حضرت مهدی (عج) بررسی شود. اینکه حضرت چه برخوردی با ادیان رهبران و پیروان آنها خواهند داشت مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین آیات قرآنی که ناظر بر برپایی حکومت جهانی امام عصر عج می باشد در این رساله گنجانیده شده است و با مراجعه به تفاسیر، سرنوشت دیگر ادیان در دوران ولایت و زعامت امام زمان (عج) بیان شده است. در بخش پایانی با مصاحبه ای که با مسئولان فرهنگی سه دین بزرگ دنیا (زردشتی، یهودی و مسیحی) ترتیب داده شده است به طور کلی منجی موعود در آن ادیان با دین اسلام مورد مقایسه قرار گرفته است.