جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حضرت علی(ع) نزد عموم مسلمانان از جایگاهی ویژه برخوردار است. شاعران ادب پارسی اعم از شیعه و سنی در ابراز ارادت و محبت به آن بزرگ‌مرد دادگری و جوانمردی اشعار بسیاری سروده و دیوان‌های خویش را به ستایش وی مزین نموده‌اند. با توجه به اهمیت این مسأله در این پژوهش سعی شده است به بررسی و تحلیل سیمای علی(ع) در دیوان فیاض لاهیجی پرداخته شود. فیاض لاهیجی از جمله شاعران برجسته و طراز اول ادبیات شیعه در زمان صفویه است که دارای اشعاری پر محتوا و ارزشمند است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی اشعار لاهیجی پرداخته است، تا نشان دهد که فیاض بیشتر سروده‌های خود را وقف بیان فضائل خاندان پیامبر(ص) و به خصوص علی(ع) کرده است. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که حق امامت و جانشینی علی(ع) بعد از پیامبر بارزترین ویژگی تصویر شده در دیوان فیاض لاهیجی است، در این راستا شاعر به بیان فضایل و ویژگی‌های برجسته‌ی آن حضرت چون: والایی منزلت، قرابت با پیامبر(ص)، شایانی ولایت، فصاحت و زبان آوری، علم، عدل، شجاعت، سخاوتوبه ذکر دلایل نقلیدر اثبات شایستگی امامت علی(ع) بعد از پیامبر(ص) می‌پردازد.

مفهوم خدا در شعر سبک خراسانی و بینابین از مفاهیمی بوده که تحت تأثیر بسیاری از جریانات فکری همچون نحله‌های کلامی و فرقه‌های مختلف عرفانی در طی قرون چهارم تا ششم هجری، دستخوش دگرگونی‌های مختلفی شده است، بطوری‌که این تغییر و دگردیسی‌ها در آثار شاعران این دوره‌ها به روشنی مشهود است، از این رو برآنیم، در این تحقیق چهار گرایش کلامی، عرفانی، دینی- قرآنی و تأثیرات الهیات پیش از اسلام در باب مفهوم خدا را مورد بحث و بررسی قرار دهیم و تأثیرات هر یک از این گرایش-ها را در ذهن . زبان این شاعران در این باب را به چالش کشیم. در تحقیق پیش رو، مفهوم خدا و سیر تطور آن در شعر شش شاعر (رودکی، کسایی، فردوسی، فرخی سیستانی، منوچهری دامغانی و ناصرخسرو) از سبک خراسانی و دو شاعر (خاقانی شروانی و نظامی گنجوی) از سبک بینابین با بررسی گرایش‌های کلامی، عرفانی، دینی- قرآنی و تأثیرات الهیات پیش از اسلام در اندیشه این شاعران، تحلیل می‌شود. بر این اساس نشان خواهیم داد که گرایش‌های کلامی و تأثیرات الهیات پیش از اسلام تحت تأثیر شرایط سیاسی و اجتماعی، همچنین قرابت زمانی شاعران سبک خراسانی با ایران پیش از اسلام، در آثار شاعران این دوره رسوخ و نفوذ بیشتری داشته است و موجب شده این مفهوم تحت‌الشعاع این جریانات، ضمن آنکه نشانگر ستیز اشعریت و اعتزال را در آیینه‌ی شعر صدر اول فارسی‌ست، بیانگر سیر تطور خاص خود نیز در این دوره باشد.اما به دنبال ورود و نفوذ نحله‌های فکری چون مکتب‌های مختلف عرفانی، همچنین گسترش مطالعات قرآنی در آثار شاعران سبک بینابین، مفهوم خدا در این دورهتحت تأثیر این جریانات پرورش می‌یابد و مفهومی متفاوت از شاعران سبک خراسانی می-آفریند.برای دریافت این نتیجه، ابتدا مفهوم خدا در شعر شاعران سبک خراسانی و بینابین بر اساس گرایش‌های کلامی، تأثیرات الهیات پیش از اسلام و قرآنی و عرفانی آنها بررسی شده و پس از آن، به مقایسه و سیر تطور این مفهوم پرداخته‌ایم.