جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امر به معروف و نهی از منکر از جماه فرامینی است که شرع مقدس اسلام بمنظور کنترل و نظارت همگانی بر رفتارهای اجتماعی و فردی بر آن پای فشرده و آن را بسیار مهم و حساس توصیف کرده است . این مهم در حوزه های متعددی از علوم اجتماعی قابل بررسی و تدقیق است که شاخه های مختلف ارتباطات اجتماعی ،فرهنگ شناسی ، روان شناسی فردی و اجتماعی و حتی علوم سیاسی از مهمترین آنهاست . بی توجهی به ابعاد متفاوت و گاه بظاهر متضاد این فرضیه اجتماعی بی تردید سبب مغفول ماندن فلسفه ، اهداف و مکانیزمهای مناسب آن و در نتیجه فقدان کارایی در نظر گرفته شده بای آن میگردد . امر بمعروف و نهی از منکر همچون سایر پدیده های اجتماعی که موضوع آن موجودی زنده ، هدفدار، هوشمند و با اراده بنام انسان است باید با عنایت جدی به حواشی و سایر ابعاد زندگی فردی و اجتماعی آدمی صورت پذیرد و به موضوع خود یعنی انسان بعنوان یک کل قرار گرفته در کلی دشگر شامل گروه و اجتماع و داشته ها و آموزه های فردی و اجتماعی و نیز احاطه شده توسط بسترهای موجود و سنتها و ارزشهای حاکم و غیر حاکم بنگرد در غیر این صورت صرفا" و حداکثر در نقش قوانین موضوعه خشک حکومتی عمل خواهد کرد و تنها بر زندگی و رفتار ظاهری انسانها و آنهم تا زمانی که ابزارهای امر بمعروف و نهی از منکر یعنی آمران و ناهیان باقی باشند تاثیر خواهد گذارد ، تاثیری که ضمانتی بر نهادینه و درونی شدن آن نیست . اگر چه هر کنش و واکنشی با موضوعیت انسان و رفتارهای انسانی به تبع مختصات و ویژگیهای پیچیده آدمی دچارپیچیدگیها و ظرافتهای خاص میگرد و با نگاههای ساده انگارانه یک یا چند بعدی نمیتوان به تفسیر و تعلیل و تحلیل و از همه مهمتر تعیین رفتارهای انسانی پرداخت لیکن در نظر داشتن ابعاد و عنایت به همینن پیچیدگیها میتواند ما را از استنتاجات و فرمولهای ساده و سطحی بازدارد . دست کم در مقام بررسی علمی و دقیق فرایض و وظایف اجتماعی همچون امر بمعروف و نهی از منکر جامع نگری و پرهیز از ساده نگری و ساده انگاری از اولیات است و فارغ از مکانیزمهای اجرایی ضروری توجه عمیق به فلسفه، تعاریف ، مفاهیم و اهداف برای دستیابی به الگوهای اجرایی مناسب و کارآ ضروری و لازم است . با توجه به ضرورتهای فوق الذکر و مسائل خاص اجرای دستورات اجتماعی دینی همچون امربمعروف و نهی از منکر در جامعه ایران که فرض بر آن است که هدف عمل بر مبنای الگوها و روشهای حکومت دینی میباشد ضروریا است علاوه بر بررسیهای جداگانه در خصوص تاثیر شرایط اجتماعی خاص و دوره های گذار بر رفتارهای اجتماعی و فردی ، رفتار افراد براساس اوامر و نواهی سایرین نیز در بسترهای علمی بررسی شود . از جمله این بسترها که رفتارهای انسانی را تفسیر، تحلیل و حتی پیش بینی می نماید حوزه روان شناسی فردی و اجتماعی است . در این بستر یک اصل مسلم فرض می شود و آن عبارت است از اینکه رفتار مورد نظر یا مطلوب انسانها برآیندی از نگرشها و باورهای آنان است که بر اثر علل و عوامل مختلف شکل گرفته و آنان را به پرد اختن و یا خودداری کردن از برخی اعمال وامیدارد . نحوه شکل گیری نگرشها و باورها، عوامل تاثیر گذار بر آن ، میزان دخالت و سهم واقعی آن در رفتارهای ارادی و غیر ارادی ، و در نهایت جایگاه مکانیزمهای کنترلهای بارز اجتماعی نظیر امر به معروف و نهی از منکر در نگرشها و باورها در حوزه روان شناسی فردی و اجتماعی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. در این پایان نامه موضوع امر بمعروف و نهی از منکر از منظر دانش روان شناسی مورد بررسی قرار گرفته است . پیش از این بررسی تطبیقی ضروری است اساسا" مقصود شرع مقدس از مفاهیم امر و نهی و نیز معروف و منکر دانسته شود . این مساله میتواند تا حدودی نمایانگر اهداف کوتاه مدت ، میان مدت و دراز مدت تشریع این فرضیه بسیار مهم باشد . از این رو نخست واژه ها و مفاهیم مذکور از دیدگاه قرآن و حدیث و نیز علم اصول بررسی و تعریف عملیاتی شده است . سپس حوزه های مختلف دانش روان شناسی از قبیل شخصیت ، رشد ، انگیزش و هیجان ، یادگیری و بطور ویژه روان شناسی اجتماعی بررسی و مفاهیم و مسائل مرتبط با امر بمعروف و نهی از منکر در این بررسی باز تعریف شده است . از این رهگذر و منظر آیات و روایات مربوط به این فرضیه نیز مورد مطالعه دوباره قرار گرفته است . نگاه این پایان نامه نگاهی تطبیقی به مفهوم انطباق بخشیدن مصنوعی به مفاهیم و آموزه های امر بمعروف و نهی از منکر با مباحث روان شناسی فردی و اجتماعی و دستکاری در مفاهیم مذکور نیست بلکه هدف نخست بازیافت و دریافت مجدد مقاصد شرع مقدس از تاکید بر این فریضه و سپس نگاه دوباره به اصول و نظریه ها و مکانیزمهاو یافته های روان شناختی است که دستیابی به مقاصد فوق الذکر را تسهیل می سازد . امید است نگارنده توانسته باشد این واقعیت را برجسته نماید که عمل به اصول مسلم دینی و فقهی نیز بدون تعمیق و توجه به مبانی علمی اصول یاد شده بسادگی محقق نخواهد شد .