جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شهاب‌الدین سهروردی، فیلسوف اشراقی، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ حکمت اسلامی‌ و فرهنگ ایران است که در آثار او ناب‌ترین و عالی‌ترین اندیشه‌های اشراقی و عرفانی نمود پیدا کرده‌اند. این فیلسوفِ عارف، جامعِ حکمت بحثی و ذوقی است و این دو را مکمل یکدیگر می‌داند و اختلاف او با فلاسفه از آنجا نشأت می‌گیرد که کشف و شهود را بن‌مایه حکمت خود قرار می‌دهد. به گفته خود وی این حکمت منبع قدسی دارد و دریافت آن جز برای کاملان میسر نیست. در قاموس اندیشگانی سهروردی، چهار مؤلفه نفس، عقل، پیر و نور نقش اساسی ایفا می‌کنند. در تفکر مولانا جلال‌الدین نیز نفس و نور از آنجا اهمیّت می‌یابند که رستگاری سالک نزد مولانا در گرو تبدیل نفس بهیمی ‌به نفس نورانی است و در این میان عقل و پیر نقش واسطه و راهنما را ایفا می‌کنند. مسأله این پژوهش آن است که اشتراکات و افتراقات فکری سهروردی و مولوی در مباحث نفس عقل، پیر و نور را بررسی و واکاوی نماید. نتیجه به دست آمده، حاکی از آن است که سهروردی با دو دیدگاه فلسفی و عرفانی به چهار اصطلاح فوق می‌نگرد. او فیلسوف است اما متمایل به عرفان و اشراق و آنچه سبب تمایز وی از دیگر فلاسفه شده، پیوند فلسفه و عرفان در اندیشه اوست. بنابراین آنجا که مباحث، روی سویِ فلسفه دارند، کمتر با حضور اندیشه عرفانی مولانا مواجه می‌شویم و هرچه به سمت اندیشه‌های اشراقی سهروردی پیش می‌رویم، اشتراکات فکریِ او را با اندیشه‌های عرفانی مولانا پررنگ‌تر می‌یابیم تا جایی که در مباحث نور، با یک اتحاد فکری از سوی آن‌ها روبرو می‌شویم. در مبحث نفس، شیخ اشراق و مولانا به یک قوس نزولی و صعودی، قائل هستند. نفس از دیدگاه شیخ اشراق، وجودی الهی و سراسر نور است که با هبوط به عالم جسمانی از وطن اصلی خود دور افتاده و در هیئت ظلمانی تن محبوس شده‌است. از نظر مولانا نیز روح مجرّد که متعلق به عالم علوی است به سبب فرودآمدن در عالم سفلی و تعلّق به مادّیات، تیرگی و ظلمت بر وی چیره می‌شود. پس از آگاهی نفس نسبت به موقعیت خود در این دنیا، قوس صعودی آغاز می‌گردد. تلاش و تکاپو از سوی نفس به یاری پیر و راهنما صورت می‌گیرد. پیر در آثار سهروردی دو جلوه حقیقی و مثالی دارد. در «المشارع و المطارحات» مستقیماً به لزوم حضور پیر تأکید می‌ورزد و در رساله‌های رمزی، عقل فعال نقش راهبر و راهنما را دارد. مولانا نیز علاوه بر تأکید بر لزوم داشتن پیر و مرشد، عقل کلی را نماد پیر می‌داند. بیشترین اشتراک فکری سهروردی و مولانا در مفهوم نور جلوه یافته‌است. مقصد نهایی سفر سالک در اندیشه آن‌ها، سفر به اصل الهی و نورالانوار است.

گلشن راز در میان آثار عرفانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است .شیخ محمود شبستری توانسته است اندیشه‌های عرفانی خویش را با مهارتی تمام در قالب الفاظ و ابیات بریزد و به مباحث علم کلام بپردازد.در این پژوهش سعی بر آن شد تا به بررسی این اثر ارزشمند و مقایس? آن با «تجرید الاعتقاد» اثر فلسفی در علم کلام، پرداخته شود و همچنین تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو کتاب در نحوه استدلال منطقی و تمثیلی مشخص گردد.در پایان نتیجه‌ای که از این پژوهش گرفته شد آشکار ساخت که کدامیک از این آثار توانسته‌اند به مقتضای حال مخاطب مفاهیم مورد نظر خود را اثبات کنند.

چکیده ندارد.

رساله‌ی حاضر کوششی است به منظور اثبات پیش‌گامی ادبیات معرفت‌گرای فارسی بر فلسفه‌ی اسلامی در بستر فرهنگ ایرانی. انگاره‌ی بنیادین پژوهش چنین است که با سنجش ادبیات معرفت‌گرای فارسی و فلسفه‌ی اسلامی، به عنوان دو عضو از پیکره‌ی فرهنگ ایرانی، درمی‌یابیم که ادبیات معرفت‌گرای فارسی از منظر‌های متعدد نسبت به سنت فلسفی متداول در جامعه‌ی اسلامی ایران پیش‌گامی دارد و حد جامع این وجوه چند‌گانه‌ی تقدم را تقدم رتبی نامیده‌ایم. در سنجش این دو مقوله‌ی کلان فرهنگی زمینه‌هایی همچون اشتمال بر حکمت نظری و عملی، کارکرد‌های تاریخی و ویژگی‌های زبانی و بیانی مورد نظر قرار گرفته و در هر یک از این زمینه‌ها دلایلی به منظور اثبات انگاره‌ی بنیادین رساله ارائه شده است. با توجه به مجموع براهین ذکر شده در رساله‌ی حاضر درمی‌یابیم که ادبیات معرفت‌گرای فارسیاگرچه با دانش فلسفه و روش آن تفاوت‌های ماهوی دارد؛؛ لیکن این گونه از ادبیات، در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران بخشی عمده از کارکرد‌هایی را که از فلسفه انتظار میرود به عهده داشته است.در نتیجه، توجه به رویکرد‌های معرفت‌گرایانه به ادبیات فارسی و نیز بهره بردن از روش‌های پذیرفته شده به منظور استخراج امور معرفتی صرف از درون متون ادبی ضروری به نظر می‌رسد. نیز با عنایت به اقبال تاریخی ایرانیان به امور ذوقی، اشراقی و الهامی، توازن بخشیدن به دو جنبه‌ی متقابل عقل و ذوق در جامعه تنها با همت متولیان امر فرهنگ و آموزش و با اهتمام به ترویج عقلانیت و تقویت روحیه‌ی نقد و پرسش‌گری و پرهیز از دامن زدن به ذوق‌گرایی افراطی امکان‌پذیر است.

چکیدهاین تحقیق دررابطه با تاثیرعلم کلام برادبیات قرن هشتم است وبدین جهت سه شاعر این قرن یعنی مولوی،سعدی وعراقی به عنوان مولفان کتابهای مهم وپر مغز انتخاب کردیم ودر اشعاروکتب منثور این سه تن تاثیر علم کلام مورد تحقیق وبررسی قرار گرفت.ما با چند سوال عمده مواجه بودیم ابتدا آیا علم کلام که یکی از علوم مهم آن عصر بوده استتاثیری بر نوشته‌های ادبی گذاشته است یا نه ؟ثانیا تا ثیر پذیری کدام شاعر ونویسنده بیشتر بوده است ؟ثالثا آیا این تاثیرات به صورت پراکنده در مطالب نویسندگان مورد بحث قرار گرفته یابه صورت گسترده روشی که در این تحقیق از آن استفاده کردیم روش کتاب خانه ای بوده است با مطالعه آثار این بزرگان علم ادب وعلم کلام این نوشته به تحریر در آمد این تحقیق وپزوهش در هشت فصل نوشتهشده است که فصل اول درباره علم کلام است فصل دوم چکیده ای گذرا بر زندگی جلالالدین مولانا وسپس بررسی عقاید کلامی اوست که اثبات خداست .فصل سوم سببیّت و علیّت است. فصل چهارم کلیت نظام جهان،فصل پنجم جبرواختیار در آثار سعدی و مولانا،فصل ششم معاد در آثار سعدی و مولانا،فصل هفتم بررسی دیدگاه‌های کلامی عراقی است و فصل آخر بررسی نبوّت و اندیشه مولوی و سعدی در این زمینه است .کلید واژه : علم کلام ، ادبیات ، قرن هفتم، نگرش مولوی به لطف