جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث معاد، از دیرباز فکر بشر را به خود مشغول داشته است. حتّی بشر اوّلیه نیز به نحوی از انحا، معتقد به زندگی پس از مرگ بوده است، هرچند اعتقادات او آمیخته به خرافات و موهوماتی بوده است، و این، نشان دهنده این مطلب است که اعتقاد به معاد، ریشه در فطرت انسان ها داشته است. این پایان نامه، که مشتمل بر چهار فصل است، در صدد تحقیق و بررسی مسئله معاد از دیدگاه عقل و نقل است، و اثبات این که بین استدلال قرآنی با استدلال قرآن، تفاوت بارزی وجود دارد. در استدلال قرآنی که از نوع براهین نقلی است، اثبات یک مطلب از طریق تکیه بر حقّانیت قرآن و این که قرآن در ضمن آیات خود، بدان مطلب اشاره دارد، صورت می گیرد (مانند: اثبات تجرّد و بقای نفس و روح با استفاده از آیات مربوط به توفّی نفوس) این نوع برهان، تنها برای معتقدان به حقّانیت قرآن قابل قبول است؛ امّا استدلال قرآن از نوع استدلال های عقلی است که صرف نظر از گوینده آن، فی نفسه، روشن و مبیّن است و بر اساس موازین عقلی استوار است مثل استدلال های قرآن در زمینه معاد که با توجّه به اصل توحید اقامه شده است). لذا برای تمام معتقدان به اصل توحید، قابل ارائه و پذیرش است. نگارنده در فصل اوّل، مسئله روح و نفس را مورد تفحّص قرار داده است و این که روح، به عنوان یک حقیقت مجرّد و مستقل، پس از مرگ آدمی باقی می ماند و مرگ، پایان زندگی به معنای مطلق نیست، بلکه یک گام بزرگ به سوی اثبات وجود جهان پس از مرگ است. وی، ضمن طرح مسئله پیدایی روح و بقای آن، به بررسی روح از نظر قرآن، تعریف روح به خدا، دیدگاه های مختلف درباره نفس و دلیل هر یک درباره حدوث و قِدَم روح پرداخته است. وی در این زمینه معتقد است که اوّلین چیزی که سبب توجّه انسان به مسئله روح شده، موضوع خواب و رؤیا بوده است. انسان چنین احساس می کرد که نیروی مرموزی در وجود او نهفته است که به هنگام بیداری، به شکلی، و در خواب، به شکل دیگری، خودنمایی می کند. او این نیروی مرموز را «روح» نامید. نگارنده، در فصل دوم، بعد از بیان معنای معاد و ذکر اقوال و نظریات مختلف متکلّمان و فلاسفه در مورد اقسام معاد، به معاد جسمانی پرداخته و ادلّه عقلی اثبات معاد را بررسی کرده است. وی در این فصل، نخست، معانی معاد، واژه معاد در قرآن، عالم برزخ و خصوصیات آن، دیدگاه های مختلف در مورد معاد و ادلّه عقلی معاد را شرح داده، و سپس به بررسی دلایل قائلان به عدم وجود معاد و ردّ آنها پرداخته است. در فصل سوم، درباره روح، تجرّد و بقای نفس و نیز معاد از نظر آیات و روایات بحث شده است. در این فصل نیز پس از استشهاد به آیات قرآن، بر قطعیت برپایی قیامت کبرا، ماهیت مرگ و دلایل امکان و ضرورت معاد برشمرده شده است و سپس به تناسب بحث، اشاراتی به آیات و روایات درباره علائم برزخ، نفخ صور و فنای دنیا، اثبات حشر و کیفیت آن، تجرّد نفس، بقای نفس و نامحدود بودن قدرت الهی شده است. در پایان این فصل نیز قول فلاسفه بر وجود معاد و بقای نفس، مطرح شده است. در فصل چهارم شبهات منکران معاد جسمانی و پاسخ آنها بررسی شده است. در این فصل، یازده شبهه مطرح شده و هر شبهه نقد و بررسی شده است. در ادامه نیز ردّ نظریه تناسخ و دلیل آن، توضیح داده شده است و در پایان نیز شبهات خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب تجرید الاعتقاد در این موضوع توضیح داده شده است.