جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روایت زمان، یکی از مباحث مهم در علم روایت ­شناسی است. ژرار ژنت بزرگترین نظریه­پرداز مبحث زمان در روایت، جامع­ترین بحث را در این خصوص مطرح کرده است. وی مسیر گردش داستان از زمان تقویمی به زمان روایی را در سه مقوله «نظم»، «تداوم» و «بسامد» بررسی کرده است. پژوهش حاضر درصدد است تا به شیوه توصیفی ـ تحلیلی مؤلفه­های زمان روایی را در داستان زکریا (ع) در قرآن بررسی کند و چگونگی کاربرد عنصر زمان در این داستان را تبیین نماید. نتایج پژوهش نشان می­دهد که در مؤلفه نظم، پیشواززمانی و بازگشت­زمانی در داستان زکریا (ع) بسیار به ­کار رفته­اند؛ اما پیشواززمانی نسبت به بازگشت­زمانی، بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است و در درجه اول قرار دارد. در مؤلفه تداوم نیز، گفتگو، خلاصه و حذف در داستان نمود بیشتری دارد و بسامد غالب در داستان، از نوع مکرّر است.

آغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست، اما دیدگاه های دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآن کریم، منجر به افزایش گستره این بحث و تالیف کتاب های مستقلی درباره اعجاز در قرن های بعد گردید. از جمله این دانشمندان می توان به ابوعبیده معمر بن مثنی، یحیی بن زیاد فراء، جاحظ و ابن قتیبه اشاره کرد.ابوعبیده با تالیف کتاب «مجاز القرآن» و فراء با تالیف کتاب «معانی القرآن» در قرن دوم هجری گام های اولیه را در باب اعجاز قرآن کریم برداشته اند. هر چند این دو دانشمند در تالیفات خود به طور مستقیم به مساله اعجاز اشاره ای ننموده اند، اما با ذکر مسائل بلاغی قرآن کریم زمینه را برای طرح و گسترش اندیشه اعجاز ادبی قرآن کریم فراهم آورده اند. جاحظ برای نخستین بار در قرن سوم هجری به نظریه نظم قرآن اشاره نموده است. وی همچنین به رد نظریه صرفه که استادش نظام بیان نموده، پرداخته است. ابن قتیبه در قرن سوم هجری کتاب «تاویل مشکل القرآن» را در دفاع از قرآن کریم و اعجاز و بلاغت آن و در پاسخ به طاعنان به نظم و اسلوب قرآن کریم تالیف نمود. وی با گذر از مرحله اشارات و نظرات به مرحله تالیف مستقل پیرامون اعجاز قرآن کریم و بیان وجوه آن رسید.این مقاله به دنبال آن است که سهم هر یک از این دانشمندان را در زمینه دانش اعجاز ادبی قرآن کریم و سیر تطور آن روشن نماید.