جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دانشمندان اسلامی ‏درباره فقه حکومتی آثار علمی قابل توجه دارند؛ اگر چه مسئله ‏نوین در گستره علوم و تمدن اسلامی است؛ اما از نظر متن و محتوا، ‏در این زمینه دارای غنا است؛ دانشمندان قرون نخست ‏ به جهت تقارب فقه و حکومت در اسلام به این موضوع نگرش خاص داشته و ‏افزون برآن کتاب‌های عمومی نیز موضوعات مهم حکومت و حاکم ‏و حقوق رعیت و مردم مطرح و از منظر شریعت بررسی نموده‌اند؛ کتاب‌های ‏فقه القضا و آداب القضاء، از جمله منابع غنی برای بازنگری فقه حکومتی است، ‏افزون بر اینها، تک‌نگاری‌های مرتبط با موضوع، کتاب‌هایی با عناوینی: احکام السلطانیه،آداب الحکم و دستور الوزراء و اخلاق ناصری و.‏‏.. نگاشته‌هایی دارند نیازمند تحقیق و پژوهش و تحلیل و بازبینی است. تامل نوین درباره فقه حکومتی میان دانشمندان اسلامی پس از انقراض ‏خلافت عثمانی و تجزیه قلمرو حاکمیت خلافت که وارث خلافت اسلامی بود، سبب ‏چالش و تنشهای علمی و گفتمان‌های نو در میان پژوهشگران مسلمان ‏و غیر مسلمان که به علوم و مسائل جهان اسلام نگرش ناقدانه و تحلیل‌گرانه ‏داشتند شکل بگیرد؛ این جریان سبب رویکر مجدد به سیره پیامبر9 و منابع ‏اسلامی شد و آثاری در رد ربط شریعت ونبوت و فقه با حکومت نوشته شد؛ در مقابل طرفداران نظریه «خلافت ادامه ‏رسالت» آثاری نوشتند و سیره پیامبر9 از زاویه ونگاه نو که به ‏نهادها توجه داشت مورد بازنگری شد،آثاری با عناوین «نظم ‏الاسلامیه» یا تشکیلات اداری مسلمانان و...نوشتند؛دراین مقاله ضمن بررسی پیشینه ‏فقه حکومتی در اسلام به ضرورت و تحول این بینش ونظریه پرداخته شده است.‏

مناظره میان مصطفی تاج‌زاده و احمد زیدآبادی در آستانه یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، باردیگر زمینه‌ساز بحث و گفت‌وگوهای بسیاری در مورد ضرورت نقادی قدرت و جریان‌های سیاسی و سازوکارهای حضور و فعالیت سیاسی شد. در این مناظره، تاج‌زاده در مقام یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب بر ضرورت، اهمیت و اجتناب‌ناپذیری حضور جریان اصلاح‌طلبی در عرصه قدرت سیاسی و تلاش برای کسب مناصب سیاسی تاکید داشت، حال آنکه زیدآبادی در جایگاه روشنفکر منتقد با واکاوی پیشینه جریان اصلاح‌طلبی در منازعه قدرت، معتقد بود حضور جنبش اصلاحات در قدرت به بن‌بست رسیده است و بر ضرورت انفعال فعال در ساحت مدنی و عدم ورود به قدرت سیاسی پای می‌فشرد. این مناظره بهانه‌ای شد برای بازپرداختن به مشکله دیرینه رابطه روشنفکران و قدرت. برای بحث و گفت‌وگو درباره این مساله تاریخی پای صحبت‌های دکتر سید علی محمودی، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امورخارجه نشستیم.