جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش در سه بخش، در پي آن است که به شکل بنيادي، به تبيين مکانيسم و نقش قيام عاشورا در احياي تفکر ديني بپردازد. نويسنده در کليات و مفاهيم، به سه عنوان محوري «مباني نظري»، «مباني و شيوه هاي احيا» و «دين و احياي انسانيت» پرداخته است. به قيام عاشورا، با رويکردهاي متفاوتي ميتوان نگاه کرد که رويکرد مد نظر در اين پژوهش، رويکرد احياگري است. مباني معرفتي احياي دين عبارتاند از: خداشناسي، انسان شناسي و جامعه نگري. در حوزه دين شناسي، روشهاي متعددي وجود دارد که بعضي از آنها، روش عقلگرايي، قرآن محوري، سنتگرايي و عرفانگرايي است. در نگرش ديني، نظامهاي فرهنگي، در دو قالب فرهنگ ديني و فرهنگ جاهلي قابل شناسايي است. فرهنگ جاهلي بر بنياد طبع حيواني انسان استوار است و فرهنگ ديني، ريشه در فطرت و ساحت معنوي انسانها دارد. در فرايند افول تفکر ديني در عصر امام حسين عليه السلام چند مسئله نقش داشت: تضاد و تنافي تفکر قبيلهگرايي با تفکر و ايمان ديني در عصر بعثت و در واقع، تقابل منطق قبيله با منطق عقيده در عصر پس از رحلت، حاکميت سياسي و جدايي سياست از دين و ميدانداري سلطنت قبيلهاي، و شکلگيري برخي فرقههاي کلامي و گسترش بدفهميهاي اعتقادي در جامعه. مباني معرفتي و کلامي احياي تفکر ديني در قيام عاشورا عبارت است از: خودآگاهي و خداباوري، ولي شناسي، و جامعهنگري. شيوه احياگري سيد الشهدا عليه السلام در قيام عاشورا، تبيين حقايق ديني و طراحي قيام عاشورا بود. عاشورا تعين دينداري و خودآگاهي انساني است. در عاشورا نيروها خالص شدند؛ شهادت کاروان کربلا، راهکار دعوت به خودآگاهي و خدا باوري شد؛ و اسارت اهل بيت سيد الشهدا عليه السلام، ديانت را احيا نمود. مهمترين بخش اين پايان نامه مربوط به فرايند احياگري در قيام عاشوراست که در چارچوب آن، مکانيزم احيا، شيوههاي احيا و عينيت يافتن دين در قيام عاشورا به تفصيل بررسي گرديده است.

فرهنگ دینی از فطرت انسانی برخاسته و بر بنیان «عقیده» به اصول و ارزش های وحیانی استوار می شود. هسته اصلی و عنصر کانونی در نظام اعتقادی دین، عقیده توحیدی یعنی «خدامحوری» می باشد. بر اساس همین مرکزیت اعتقادی است که منطق دین شکل گرفته، نهادها و سرمایه های اجتماعی در راستای شکوفاسازی فطرت و ساحت معنوی انسان و جامعه انسانی سازمان می یابد. اما فرهنگ قبیله، بر بنیان «خودمداری» و «خون گرایی» استوار است. منیت در متن این تفکر قرار داشته و همه چیز با معیار «من» سنجیده می شود. «من» در این منطق همان من طبیعی و جسمانی است. انعکاس منیت در عینیت اجتماعی، ساحت های گوناگون جامعه را با محوریت خون و نسب سامان دهی می نماید. در نوشتار حاضر سعی شده است تا چگونگی تعامل فرهنگ قبیله ای با فرهنگ اعتقادی دین در عصر بعثت نشان داده شود.