جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیشوایان معصوم ( ع)، راسخان در علم و عالم و معلّم قرآن می‌باشند. روایات تفسیری آنان به عنوان یکی از منابع ارزشمند تفسیر قرآن‌، نزد مفسران در گویاسازی مقاصد آیات، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد که اگر این روایات وجود نداشت، فهم و تفسیر بسیاری از آنها غیرممکن بود. از این‌رو، از دیرباز روایات تفسیری به عنوان یکی از منابع ارزشمند تفسیر قرآن کریم، نزد مفسران تلقی شده است. نگاهی کوتاه به روایات تفسیری آشکار می‌سازد که آن بزرگواران برای تفسیر آیات و بیان دلالت‌های آن، روش-شناسانه و ضابطه‌مند عمل نموده و به تناسب موضوعات کلامی، فقهی، اخلاقی و غیره از ابزارهای گوناگونی بهره گرفته و روش‌ها و گرایش‌های مختلفی را اتخاذ کرده‌اند. این نوشتار که به شیوه توصیفی و تحلیلی سامان یافته، به تبیین شیوه‌ها و روش‌های‌ تفسیری نهمین امام شیعه، امام جواد (علیه السلام ) می‌پردازد. با تتبع در آرای تفسیری برجامانده از امام (ع)، سه ‌گونه روش تفسیری ملاحظه شده است که شامل تفسیر قرآن به قرآن، قرآن به سنت و تفسیر عقلی و اجتهادی می‌شود و تفسیر اجتهادی ایشان شامل تفسیر مفردات قرآن کریم، شرح آیات الاحکام، تعیین معنای باطنی و سبب نزول آیات است. از این لحاظ شیوه تفسیری امام جواد (ع) ، روش تفسیری جامع می‌باشد.

در اسلام، یکی از کلیدهای اصلی ایمان، «صبر» معرفی شده است، ولی دامنه معنایی این واژه در عرف عام، به قدری محدود شده که تنها در معانی «مکث، تحمل سختی ها و قانع شدن در برابر وضع موجود» ظهور یافته است. بر این اساس، مقاله حاضر بر آن است که در یک فرآیند تدریجی، با لحاظ معنای وضعی، مفهوم اخلاقی و معنای عرفی متداول در عصر نزول قرآن و پس از آن با نگرشی فراگیر به کل متن قرآن، به تحلیل و بازیابی معنای صبر بپردازد. بررسی معنای صبر در دستگاه خاص قرآنی، مورد تاکید این پژوهش است، زیرا معناشناسی واژگان قرآن در دستگاه خاص معناشناختی آن، از جمله مباحثی است که در نوع آثار لغوی و تفسیری، کمتر بدان توجه شده است. در خصوص بافت قرآن کریم، باید گفت که این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنایی پیدا می کند، بر این اساس، تبیین ارتباط صبر با مفاهیم جدید نظیر ایمان، تقوا، اسلام، یقین، بر و ... از دیگر مباحثی است که در این مقاله مورد توجه قرار می گیرد.