جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیش از آنکه بتوان از اقلیم زایشی (Genetic Climatology) ایران سخن گفت باید ساختار زمانی و مکانی عناصر اقلیمی در قلمرو ایران زمین روشن شده باشد. کوشش این مقاله آن است تا با بهره‌گیری از اصول سیستمهای اطلاعات جغرافیایی و بکارگیری روشهای چگال‌سازی و میانیابی پرتویی روشنگر بر ساختار دمای ماهانه ایران بیاندازد و نقش ارتفاع، عرض و طول جغرافیایی را در ساختار مکانی دما آشکار سازد. اینگونه مدلها از این سودمندی نیز برخوردارند که هم امکان برآورد دمای ماهانه هر نقطه دلخواه کشور را فراهم می‌ آورند و هم راه را برای تحلیل حساسیت باز می‌کنند. برای نمونه این بررسی روشن ساخت که با هر یک درجه افزایش دمای میانگین ایران زمین ارتفاع همدمای صفر درجه حدود 160 متر بالاتر خواهد رفت و از توان انباشت برف و یخ در کوهستان ها کاسته خواهد شد.

برای ارزیابی روند دمای شبانه، شبانه روزی و روزانه در حوضه مارون طی نیم سده گذشته داده های دما از ژانویه سال 1991 تا دسامبر سال 1999 پس از میانیابی به روش کریکنیگ در یک تحلیل رگرسیون خطی وارد شد و فاصله اطمینان 95 درصد شیب خط برای هر پیکسل بدست آمد. این بررسی نشان داد که در طی نیم سده گذشته دمای ماه های گرم سال از بخشهای گرم حوضه روند افزایش داشته است. روند افزایش دمای شبانه نسبت به دمای روزانه قوی تر بوده است.

پردازش 588 نقشه هم بارش ماهانه نیم قرن اخیر ایران نشان می دهد که پنج ناحیه بارشی با فصول تقریبا متمایز از یکدیگر در ایران وجود دارد . در این نواحی حداقل دو فصل و حداکثر سه فصل بارشی قابل تفکیک است. در این ارتباط بیشترین ضریب تغییرات سالیانه بارشی مربوط به ناحیه یک و کمترین آن به ناحیه دو تعلق دارد اما بیشینه تغییر پذیری ماهانه بارش در ماه های تابستانی نواحی یک وچهار محاسبه شده است. بررسی ها نشان می دهد برخی از ماه ها در نواحی بارشی، حالت گذار ویا حتی خروج به فصل بارشی دیگر را دارند. بیشترین بارش سالانه مربوط به ناحیه دو و کمترین بارش سالانه را ناحیه یک دریافت می کنند. نتایج حاصل از فصل بندی بارشی به دلیل نزدیک بودن به واقعیت می تواند جایگزین فصول تقویمی بارش گردد.

در این مقاله مقدار بارش ماهانه 33794 سال، ایستگاه که در مجموع شامل 405528 اندازه گیری بارش در ایستگاه های سینوپتیک، کلیماتولوژی و باران سنجی ایران بوده به کمک نظریه آشفتگی شانون بررسی شده است. میزان عدم قطعیت تسهیم بارش در طول سال به کمک شاخص آشفتگی اندازه گیری شده و نقشه هم آشفتگی ایران ترسیم گردیده است. همچنین این نقشه آشفتگی با نقشه نواحی اقلیمی ایران مقایسه شده و مشخص شد که شاخص آشفتگی توانایی بیان خصوصیات بارش کشور را دارد. با ترکیب نقشه شاخص آشفتگی با نقشه بارش سالانه ایران امکان طبقه بندی کشور بر مبنای مهیایی بالقوه منابع آب فراهم گردید. بررسی ها نشان داد در ایران چهار ناحیه مهیایی منابع آب وجود دارد.

گردش های جوی بسیار تغییرپذیرند. این تغییرات منجر به پیدایش الگوهای هوا و اشکالی از جریان های جوی می ‎شوند که در مقیاس های زمانی متفاوت رخ می‎ دهند. الگوهای پیوند از دور معرف تغییرات کلانی است که در الگوی امواج جوی و رودبادها رخ می ‎دهد و بر الگوی دما، بارش، مسیر رگبارها و موقعیت و شدت رودبادها در قلمروهای وسیع اثر می ‎گذارد. به همین دلیل الگوهای پیوند از دور موجد ناهنجاری هایی هستند که همزمان در نواحی ظاهرا خیلی دور از هم دیده می ‎شوند. تابحال در نیمکره شمالی 14 الگوی پیوند از دور شناسایی شده اند. در این نوشتار دو هدف اصلی دنبال می شود. اول آنکه الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی معرفی شوند و دوم اینکه رابطه بین تغییرات دمای ایران با الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی شناسایی شود. در این تحقیق با استفاده از روش تجزیه و تحلیل رگرسیون رابطه دمای ایستگاه های مورد بررسی با شاخص های پیوند از دور بدست آمد.با بررسی رابطه دمای ایران و شاخص های پیوند از دور نیمکره شمالی به نظر می رسد هیچیک از الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی توان تبیین درصد بزرگی از تغییرات دمای قلمرو وسیعی از ایران را در همه ماه های سال ندارند بلکه برخی الگوها در برخی ماه ها درصد نسبتا کوچکی از تغییرات دمای بخش هایی از ایران را تبیین می کنند. همچنین به نظر می رسد که تغییرات دمای ایران در ماه آوریل و نوامبر می تواند در ارتباط با اهمیت الگوی های پیوند از دور نیمکره شمالی در طول سال باشد.