جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سابقه تحقیق درباره بازشناسی ممدوحان حافظ در غزل های مدحی این شاعر و تلاش برای تطابق آن بر شخصیت های تاریخی، به روزگار شرح و تفسیر غزل های وی در قرن دهم بازمی گردد. این مقاله می کوشد سیمای محبوب حافظ را در غزلی از دیوان وی با مطلع زیر بازشناسی کند:آن سیه چرده که شیرینی عالم با اوست                            چشم می گون، لب خندان، دل خرم با اوستمساله اصلی این پژوهش، این است که آیا می توان از طریق نشانه های برشمرده شده محبوب حافظ در این غزل، آن را منطبق بر ویژگی های مهدی موعود (عج) دانست. نتایج این تحقیق که بر دستاوردهای اصول و روش های علم تفسیر و تاویل متن با رویکرد هرمنوتیک ادبی مفسر محور استوار است، نشان می دهد هر چند به دلیل ماهیت تاویل پذیری و ابهام و ایهام ذاتی بسیاری از غزل های حافظ، انطباق ممدوحان مورد اشاره وی بر شخصیت های تاریخی در بسیاری از موارد غیر ممکن است. از آن جا که نشانه ها و اشارات انکارناپذیر در این غزل از یک سو و همسویی و همسانی اندیشه مرکزی طرح شده در آن با اندیشه محوری حافظ در دیوان وی درباره مهدویت از سوی دیگر مطابقت دارد، ترسیم سیمای واقعی محبوب حافظ و انطباق آن با یک شخصیت تاریخی، دور از دسترس نمی نماید.

همزمان با شکست سخت ارتش روسیه تزاری از ژاپن در سال 1904 م /1322  ق، و به دنبال آن وقوع انقلاب اول روسیه در سال 1905 م / 1323 ق، حرکت انقلابی و بیداری در ایران و ماوراء النهر شتاب بیشتری گرفت. ادبیات این دوره که در ماوراءالنهر به «ادبیات جدیده» شهرت یافته است و از سال 1905 - 1917 م ادامه داشت، به طور مستقیم از تحولات فرهنگی انقلاب اول روسیه (1905 م.)، انقلاب مشروطه ایران (1906 م) و انقلاب مشروطه عثمانی (1908 م) متاثر بود. در این مقاله، برای نخستین بار، تاثیر میراث ادبی انقلاب مشروطه ایران بر جریان های ادبی و تجددخواهی ماوراءالنهر با تکیه بر میراث ادبی فارسی زبانان این منطقه بررسی و در سه بخش تنظیم شده است: 1- زمینه های تاریخی و فکری مشترک بیداری در ایران و ماوراءالنهر؛ 2- بررسی تاثیر مطبوعات ایران در پیشبرد اهداف انقلابی و معرفت پرورانه ماوراء النهر؛ 3- بررسی تاثیر ادبیات انقلاب مشروطه ایران در پایه گذاری ادبیات نوین فارسی در ماوراء النهر.