جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هویت و فرهنگ از شاخصه‌هایی است که انسان می‌تواند با آن خود را بشناسد و به دیگران معرفی نماید. ادبیات گسترده‌ترین افق فرهنگی است که در خلال گزارش‌های آن، می‌توان مولفه‌های اصلی هویت را که از سرنوشت انسان در اجتماع به ظهور می‌رسد بازشناخت. مولفه‌های پربسامد هویت ایرانی، در انواع ادبی با ساختارهای متفاوت، ظهوری مشابه دارند و شاعران و نویسندگان در آثار خود به بازنمایی جنبه‌هایی از فرهنگ و هویت جامعه‌ی خویش پرداخته‌اند. سعدی یکی از اندیشمندانی است که با آگاهی کامل از مبانی فرهنگی ایران اسلامی به بازنمود این فرهنگ عظیم در لابه‌لای آثار خود اقدام نموده است.این پژوهش به منظور شناخت مولفه‌های فرهنگ ایرانی و اسلامی و نیز بررسی این عناصر در گلستان و بوستان سعدی تنظیم گردیده است. همچنین شگردهای ادبی‌ای که سعدی در نگارش این دو اثر از آن‌ها بهره گرفته تا بتواند معماری فرهنگی خویش را موثرتر انجام دهد، شناسایی و تفسیر شده‌اند و نیز میزان حضور عناصر فرهنگی در گلستان و بوستان مشخص شده است. در این تحقیق پژوهشگر از روش توصیفی- تحلیلی با ابزار گردآوری کتابخانه‌ای و با مطالعه‌ی منابع و مآخذ استفاده کرده و به استخراج مولفه‌های فرهنگی پرداخته است. این پژوهش در پنج فصلِ کلیات، مبانی نظری، سعدی و روزگار او، بررسی مولفه‌های فرهنگی در گلستان و بوستان سعدی و نتیجه‌گیری تنظیم شده است. نتایج نشان می‌دهد که بیشترین مولفه‌های فرهنگی که در گلستان و بوستان موجود است عبارتند از خداشناسی، عدل و داد و لزوم دادگری، ستایش میانه‌روی و اعتدال، تأکید بر خرد و خردورزی، تدبیر و چاره‌اندیشی، اهمیت علم و تأکید بر دانش‌اندوزی، نیک‌نامی، اهمیت سخن و حفظ زبان، رازپوشی و لزوم محافظه‌کاری، تقدیرگرایی و باور به قضا و قدر، باور به خدایی بودن سلاله‌ی پادشاهان و ایمان به فره ایزدی، نگرش به جهان بر پایه‌ی اغتنام فرصت و شادی و شادخواری، ناپایداری جهان و بی‌وفایی روزگار، یادآوری مرگ و ایمان به رستاخیز، اشرافی‌گری و تجمل‌گرایی، بخشش و داد و دهش. کتاب‌های بوستان و گلستان سرشار از مضامین هویت و فرهنگ ایرانی و اسلامی است به گونه‌ای که می‌توان گفت آیینه‌ی تمام‌نمای فرهنگ جامعه‌ی ایرانی محسوب می‌شود. سعدی با زبانی فصیح و بلیغ و با بکارگیری عناصر زبانی چون ارسال‌المثل، طنز و نقادی، استشهاد به آیه و حدیث، ایجاز و اختصار کلام، مناظره، حکایت پردازی و بیانی سهل و ممتنع توانسته است مخاطب را مجذوب خویش گرداند و پند و اندرزهای خود را که همه در زمینه‌ی معماری فرهنگی جامعه‌ی ایرانی است در جان خوانندگان اثرگذار گرداند

ادبیات دینی بیشتر صبغه‌ی ادبی دارد و در مرتبه‌ی دوم جست وجوگر، راهیست برای انسان در جهت ارتباط با خدا. بر پایه‌ی جهان‌بینی الهی، خدا سرچشمه‌ی هستی و تمام موجودات است و نویسندگان می‌توانند با استفاده از هنر و ادبیات راه‌گشای شناخت خدا برای کودکان و نوجوانان باشند. پژوهش حاضر در بررسی آسیب‌شناسانه‌ی شگردهای خداشناسی در کتاب‌های برگزیده‌ی خداشناسی، در دهه‌ی هشتاد تدوین شده‌است. روش این پژوهش، تحلیلی‌توصیفی است و با تحلیل و بررسی متن‌های مأخذ و استخراج موارد مورد نیاز از کتاب‌های برگزیده، انجام شده است.در ابتدا راه‌های خداشناسی مطرح‌شده در این کتاب‌ها، بیان شده است که عبارتند از: خداشناسی از راه طبیعت، بیان نعمت‌ها، دعا، آموزه‌های دینی و علمی. پس از آن، این کتاب‌ها آسیب‌شناسی ساختاری و محتوایی شده است. آسیب‌شناسی ساختاری در برگیرنده‌ی اشکالاتی هم‌چون کاربرد کلمه‌های ناآشنا، بیان مستقیم مطالب، عنوان نامناسب و استفاده از زبان محاوره می‌شود و آسیب‌شناسی محتوایی مواردی چون تحریک‌نکردن حس کنجکاوی، قابل درک‌نبودن مفاهیم برای کودکان و استفاده از جمله‌های شعارگونه را در بر می‌گرفت. علاوه بر این، عناصر داستان از جمله: پیرنگ، شخصیت‌پردازی، زاویه‌ی دید و ...، در این کتاب‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در مواردی که از شعر استفاده کرده‌ایم به کیفیت و چگونگی موسیقی شعر اشاره شده است و در انتها نقدی کلی بر این آثار شده ‌است. نگارنده با بررسی آثار منتشر شده در زمینه‌ی خداشناسی به این نتیجه دست یافت که بیشتر نویسندگان و شاعران از راه طبیعت خدا را به کودکان معرفی کرده‌اند. در زمینه‌ی عناصر داستان نیز با توجه به قالب داستانی و ویژگی‌های مهم آن، برخی ازآثار فاقد عناصر داستانی مانند پیرنگ، کشمکش، گره‌افکنی و ... است. در بررسی اشعار نیز شاعران از آرایه‌های مختلفی در آثار خویش استفاده کرده‌اند؛ اما برخی دچار ضعف تألیف بوده و در آثارشان ایراد در موسیقی شعر، مشاهده شده است. بیش‌تر آثار نیز دارای آسیب محتوایی و ساختاری هستند و در زمینه‌ی انطباق با تعالیم دینی، تمامی آثار منطبق با تعالیم دینی نوشته شده‌اند.