جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأليف معين بن حسن بن محمد قاضي توني طبسي بر شرح ابوالثناء شمس الدين محمود بن عبدالرحمن اصفهاني درگذشته 749 بر متن بيضاوي و ناظر به حاشيه سيد شريف گرگاني بر اين شرح. متن «طوالع الانوار» در علم كلام و نگارش قاضي بيضاوي (م685) عبدالله پسر عمر است آغاز طوالع: الحمد لمن وجب وجوده ... چون اين كتاب مدتها درسي شده بود، شرحها و حاشيه ها بر آن نگاشته شد كه چلبي چند تاي آنها را در كشف الظنون ج1ص1116 ياد كرده گويد: ابوالثناء شمس الدين محمود پسر عبدالرحمان اصفهاني (674-749) اين كتاب را براي ملك ناصر محمد بن قلاوون شرح نگاشت و «مطالع الانظار» نام داد، كه خود حاشيه ها دارد، مانند: حاشيه مصلح الدين محمد لاري (م979)، حاشيه حميد الدين بن افضل الدين حسيني معروف به ابن افضل (م908)، حاشيه شريف گرگاني (740-816). چلبي از حاشيه معين بر طوالع ياد نمي كند ليكن صاحب ذريعه در ج 6 دو حاشيه به معين توني طبسي نسبت مي دهد يكي به شماره 676 بر طوالع الانوار بيضاوي كه جاي گفتگوي ما است و نسخه آن را صاحب ذريعه نزد آقاي مدرس رضوي ديده و احتمالا ً همين نسخه باشد كه به كتابخانه ملي آمده و شماره 2290/ع بدان داده شده است. ديگري حاشيه معين توني بر مطالع الانوار ارموي است كه در ذريعه ج6ش400 از فهرست رضوي نقل شده و در فهرست فكرت ص 192 سه نسخه آن را با تاريخهاي 894 و 966 و 933 معرفي كرده كه نسخه اول و سوم آن در نخستين مجلدات فهرست رضوي چاپ 1305 ص 16فصل دوم منطق معرفي شده است. طوالع همراه شرح آن «مطالع الانظار» در استانبول به سال 1305 در 494ص چاپ شده است (معجم المطبوعات سركيس ص 454). نگارنده حاشيه جاي گفتگو خود را در ديباچه اين كتاب، معين ابن حسن بن محمد توني مي نامد و در فهرست كتابخانه رضوي ج1فصل دوم منطق ص 16 در معرفي حاشيه اين مرد بر مطالع منطق تأليف ارموي (594-682) او را معين الدين توني و در ذريعه ج6ش400 او را معين طبسي توني نوشته اند (علينقي منزوي) بر مطالع الانظار - شرح مشهور شمس الدين اصفهاني طوالع الانوار بيضاوي. توني (بطوري كه در ديباچه مرقوم است) حواشي مير سيد شريف گرگاني بر مطالع الانظار را در اين شرح گنجانيده و هر جا از آن نقل ميكند در آغاز آن چنين ميگويد: «قال قدس سره» و عبارت مطالع را با عنوان «قوله» ميآورد. بروكلمان در شمار كساني كه درباره طوالع الانوار بيضاوي كار كرده اند از مؤلف بدينگونه ياد كرده «معين بن حسن توني اصفهاني» و به فهرست رامپور (132: 1) و بانكي (5: 4/523) و مصر (28072: 1) ارجاع كرده است. حاشيه اي است با عناوين (قوله-قوله) بر شرح شمس الدين محمود اصفهاني (-749ق) موسوم به «مطالع الانظار » بر كتاب «طوالع الانوار» قاضي عبدالله بيضاوي (-685ق) محشي به گفته خودش در مقدمه، حواشي مير سيد شريف جرجاني (-816ق) بر «مطالع الانظار» را در اين حاشيه گنجانده و با عبارت «قال قدس سره» متمايز كرده است. اين حاشيه ظاهرا -طبق نسخه هاي موجود -فقط بر مبحث ممكنات (طبيعيات) نگاشته شده است. [معجم المؤلفين 12/312؛ الذريعة 6/125؛ آستان قدس 4/375؛ کتابخانه ملک 1/180؛ كتابخانه ملي 11/732؛ مجلس شورا 10/1276؛ بروكلمان ذيل يكم: 742، ذريعه 125: 6، معجم المؤلفين 312: 12 و ديباچه كتاب؛ خزانة مفتي 5/55]