جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رفتار حاکمان صدر اسلام با اهل ذمه به عنوان یک اقلیت دینی در جامعه اسلامی از جنبه­های مختلفی شایستة بررسی است. امیرالمؤمنین علی7هم در ایام حکومت خود نظام رفتاری ویژه­ای داشت که زمینه­ساز روابط مسالمت­آمیز پیروان ادیان مختلف و گرایش مسیحیان به اسلام شد. نظام رفتاری امیرالمؤمنین علی7 با مسیحیان عصر حکومت خود را در چهار حیطة اجتماعی، اعقتادی، سیاسی و اقتصادی می­توان بررسی کرد. نوشتار حاضر می­کوشد ضمن ارائه گزارشی از این چهار حیطه و مؤلفه­های فرعی آن، نشان دهد که برخورداری از حقوق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، عقیدتیِ مسلمانان و غیر مسلمانان جامعه جزو نخستین اولویت­های امیرالمؤمنین علی7 در دوران حکومت ایشان بوده است

مهم‏ترین رویداد تاریخى عصر اول عباسى کاربرد نیروى «استدلال» از سوى مسلمین است که نهضت ترجمه بدان شدت بخشید. شیعه‏ى امامى در این دوره اقلیتى بود که با تجهیز فِرق مختلف به نیروى استدلال، در وضعیت نوینى قرار گرفت. اگر چه در این دوره، امامان شیعى شبهات فقهى، کلامى و دینى را پاسخ‏گو بودند، به نظر مى‏رسد بدون توجه علماى شیعه به مسئله‏ى مهم نهضت ترجمه، حفظ موجودیت شیعه‏ى امامى چندان آسان به نظر نمى‏رسید؛ بنابراین متکلمین شیعه‏ى امامى نیز همگام با فِرق دیگر (مانند معتزله) خود را به نیروى عقل و استدلال در مباحثات کلامى تجهیز کردند. در این مقاله به متکلمین اولیه‏ى شیعه‏ى امامى پرداخته شده است که با مناظرات و تألیفات خویش سهم بزرگى در حفظ تشیع امامى ایفا کردند.

رفتار حاکمان صدر اسلام با اهل ذمه به عنوان یک اقلیت دینی در جامعه اسلامی از جنبه­های مختلفی شایستة بررسی است. امیرالمؤمنین علیعلیه السلام هم در ایام حکومت خود نظام رفتاری ویژه­ای داشت که زمینه­ساز روابط مسالمت­ آمیز پیروان ادیان مختلف و گرایش مسیحیان به اسلام شد. نظام رفتاری امیرالمؤمنین علیعلیه السلام با مسیحیان عصر حکومت خود را در چهار حیطة اجتماعی، اعقتادی، سیاسی و اقتصادی می­توان بررسی کرد. نوشتار حاضر می­کوشد ضمن ارائه گزارشی از این چهار حیطه و مؤلفه­ های فرعی آن، نشان دهد که برخورداری از حقوق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، عقیدتیِ مسلمانان و غیر مسلمانان جامعه جزو نخستین اولویت­های امیرالمؤمنین علیعلیه السلام در دوران حکومت ایشان بوده است.

عادلشاهیان، به‌عنوان یکی از حکومت‌های شیعه‌مذهب، به‌مدت دو قرن (895-1097ق / 1489-1986م) بر بیجاپور (منطقه‌ای از دکن) حکومت کردند. یوسف عادلخان، نخستین حاکم عادلشاهی، مذهب تشیع را در قلمرو خود به‌رسمیت شناخت. این امر هم‌زمان با شکل‌گیری حکومت شیعه‌مذهب صفوی در ایران بود. با این همه، برخی از جانشینان وی درصدد احیای مذهب تسنن برآمدند. این نوشتار درصدد است جایگاه و موقعیت تشیع در دربار عادلشاهیان را به‌لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بررسی کند و به این مسئله پاسخ دهد که چگونه تشیع در دورة حاکمان عادلشاهی در منطقة بیجاپور به‌رسمیت شناخته شد؛ به‌گونه‌ای که با وجود تقابل اهل تسنن با تشیع، مذهب تشیع همچنان در دربار عادلشاهیان برتری و تفوق خود را حفظ کرد؟ در پاسخ به این پرسش، به این فرضیه پرداخته شده است: رقابت میان آفاقی‌های شیعه و دکنی‌های سنی‌مذهب در منطقة دکن، یوسف عادل‌خان را که تمایلات شیعی داشت، به‌سمت ایجاد حکومتی شیعه‌مذهب که بدان وسیله آفاقی‌ها بر دکنی‌ها تفوق یابند، سوق داد. همچنین شکل‌گیری دولت شیعه‌مذهب صفوی در ایران از یک‌سو و فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعیان در بیجاپور از سوی دیگر، از عوامل مهم تداوم و تفوق تشیع در دورة عادلشاهیان بوده است.

ملوک بهمنی (حک: 748-934ق) به عنوان اولین حاکمان مستقل مسلمان در دکن، تسنّن را مذهب رسمی خود قرار دادند. با این‌همه، اقدامات و عملکرد برخی از آنان زمینه‌های رونق و شکوفایی تشیّع در دکن را فراهم کرد. این امر از طریق حمایت از علما، صوفیان، سادات و شیعیان و جذب آنان از مناطق گوناگون اسلامی صورت گرفت. این نوشتار در صدد است به جایگاه تشیّع در این دوره بپردازد تا از این طریق، روشن گردد چگونه تمایلات شیعی در دورة ملوک بهمنی رواج یافت؛ چنان‌که در سال‌های پایانی حکومت‌ِ آنان، تشیّع در بخش‌هایی از دکن توسط برخی فرماندهان نظامی به عنوان مذهب رسمی اعلام گردید.