جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئلۀ اساسی این پژوهش گونه‌شناسی جریان‌های اسلام‌گرای کردی اهل سنت بعد از انقلاب اسلامی در کردستان ایران است. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و نیز انجام مصاحبه‌هایی با افراد صاحب‌نظر و آشنا به تحولات میدانی و تاریخی مسائل کردستان، سعی شده است به گونه‌شناسی جریان‌های موجود در کردستان ایران پرداخته شود. از مهم‌ترین جریان‌های فکری می‌توان به مکتب قرآن، سلفی‌ها، «جماعت دعوت و اصلاح» و تصوف اشاره کرد که خاستگاه اجتماعی فکری در جامعه دینی این منطقه دارند. مکتب قرآن جریانی است که توسط احمد مفتی‌زاده پایه‌گذاری شد و درصدد احقاق حقوق کردها از طریق سیاسی برآمد؛ «جماعت دعوت و اصلاح» تحت تأثیر اخوان المسلمین بودند و با رویکردی معتدل، مدنی و در چارچوب قانون به دنبال فعالیت سیاسی هستند؛ سلفی‌ها با در‌نظر‌گرفتن ویژگی‌های صدر اسلام در جایگاه جامعه‌ای مطلوب، با بیشتر ظواهر جامعه فعلی به طور رادیکال در ستیز هستند و در راه رسیدن به هدف خود، گاهی راهکارهای افراطی را در نظر دارند. جریان تصوف جریانی معطوف به فرد و عرفان عملی است؛ آنها بر تزکیه فرد و پیروی از شیخ معنوی در برپاداشتن اسلام و دستورات خداوند تأکید می‌کنند.

تحولات روشی درحوزه­ ی فقه معاصر، تحولي شگرف در فقه سياسي ایجاد کرد و موجب دگردیسی در ماهیت امر سیاسی در اندیشه­ ی برخی فقیهان شد. مفهوم امر سیاسی در نظریه­ های کلاسیک مسلمانان، بر مدار مفهوم حكم و ولايات شرعي حاكمان استوار است، اما با ظهور دوگانه­ ی حق ­و­حکم، ماهیت امر سیاسی نیز دچار دگرگونی شد ونظم­های سیاسی جدیدی شکل گرفت. پرسش اساسی این است که ماهیت حق و حکم در فقه سیاسی معاصر چیست وچه پیامدهایی در عرصه­ ی سیاست به دنبال داشته است؟ بدین ­ترتیب، نخست ادبیات حق و حکم و سیر تحول و تطور آن بررسی وسپس ماهیت حق و حکم در فقه سیاسی معاصر (مشروطه) مورد کنکاش قرار می ­گیرد، و در ادامه پیامدهای آن در عرصه ­ی سیاست تحلیل می­گردد. نگارنده تلاش می­ کند تا نشان دهد هم­نشینی حق و حکم در فقه سیاسی معاصر، حاکی از این است که سياست در جغرافياي اندیشه­ ی سیاسی شيعه، در ميانه­ ی احكام شرعي و حقوق شهروندي قرار داشته و این مهم، موجب دگردیسی در ماهیت امر سیاسی و در نتیجه، تولید نظم­های سیاسی جدیدی در عرصه­ ی فکر و عمل سیاسی شیعه در دوره­ ی معاصر شده است.

این مقاله عهده‌دار بررسی ویژگی‌های اجتهادی فقیهان سیاسی در چارچوب رهیافت «فقه‌النظریه» است. این رهیافت یکی از دستگاه‌های فقهی در دورۀ معاصر است که در‌صدد تولید حکم شرعی از درون نظریه است. مبتکر و مؤسس این رهیافت فقهی −آیت‌اللّه شهید سید محمد باقر صدرe− درصدد تولید نظریه‌های اسلامی در حوزه‌های گوناگون زندگی از درون شریعت می‌باشد. پرسش اساسی مقاله این است که مهم‌ترین مؤلفه‌ها و ویژگی‌های اجتهادی فقیهان سیاسی در رهیافت فقه‌النظریه چیست؟ بدین‌سان برای دریافت این مؤلفه‌ها نخست به تبارشناسی نظریه در فقه شیعه پرداخته، سپس روش‌شناسی «فقه‌النظریه» را به تفصیل بحث کرده است تا فرآیند و چگونگی تولید نظریه از درون احکام شریعت و نیز تولید حکم شرعی تبیین شود. در ادامه، با عنایت به سه مفهوم فقه‌النظریه، نظریه حق‌الطاعه و نظریه منطقه الفراغ التشریعی مهم‌ترین ویژگی‌های اجتهادی فقیهان سیاسی در این رهیافت معرفی و تحلیل می‌شود

هدف پژوهش حاضر نسبت‌سنجی ایده‌ی «حکمرانی خوب» با ظرفیت‌های نهفته‌ی اندیشه‌ی سیاسی سیدمحمد حسینی بهشتی و نیز امکان‌سنجی طرح ایده‌ی حکمرانی در آراء و نظرات ایشان بود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و با تکیه ‌بر نظریه‌ی «امت و امامت» از یک­سو و بررسی مؤلفه‌های آزادی، عدالت، نگرش تشکیلاتی و برخی دیدگاه­های اقتصادی در اندیشه‌ی سیاسی بهشتی از سوی دیگر تلاش شد تا مقدمات نظری و مفهومی طرح «ایده‌ی حکمرانی» به‌عنوان رویکردی کارآمد، روزآمد و متناسب با بافتار و ساختار جامعه‌ی ایران ارائه شود. این پژوهش بر این فرض استوار بود که در اندیشه‌ی سیاسی بهشتی مؤلفه­های نظریه‌ی حکمرانی خوب بر پایه‌ی اصل امت و امامت به‌گونه­ای مطرح شده است که امکانات و ظرفیت­های نظری و مفهومی مناسبی برای طرح ایده‌ی حکمرانی فراهم کرده است.

مقاله حاضر در صدد ایضاح مفهومی عدالت جنسیتی است که کاربست آن در متون، اسناد بالادستی و ادبیات گفتاری در ایران معاصر ابهاماتی را به وجود آورده است؛ به‏طوری‎که اخیراً درج عنوان عدالت جنسیتی در ماده سی و یک لایحه برنامه ششم توسعه پرسش‌هایی را در مورد مفهوم و ماهیت عدالت جنسیتی مطرح نمود که حاکی از تنوع دیدگاه‏ها و برداشت‎ها از این مفهوم است. این تشتت در فهم و برداشت‏ها موجب تعدد رفتارها در به‎کاربستن آن در ساحت عمل می‏گردد؛ ازاین‎رو نوشته حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که معنا، مفهوم و ماهیت عدالت جنسیتی چیست؟ آیا تقریر این عبارت در قانون، ‌عبور از نصوص اسلامی تلقی می‌شود؟ از این حیث کوشش می‏گردد نخست معانی و مفاهیمی که واژه عدالت نظر به گفتمان‌هایی که ذیل آنها ظهور یافته، بررسی شده، سپس رابطه بین مفهوم عدالت و جنسیت ذیل هر یک از این گفتمان‌ها (گفتمان سنتی در غرب و اسلام، گفتمان مدرن در غرب و اسلام) بررسی و پیامدهای آن تحلیل گردد. در مقاله حاضر نگاه اسلامی برجسته شده است؛ همچنین به نتایج اجتماعی کاربست تئوری «عدالت به مثابه تساوی» در گفتمان مدرن پرداخته می‎شود.