جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عامه‌ مردم‌ كه‌ اهل‌ تعقل‌ و تفكر و تجزيه‌ و تحليل‌ نيستند، همواره‌ تدين‌ را مساوي‌ با تعبد و تسليم‌ فكري‌ به‌ ظواهر آيات‌ و احاديث‌ و مخصوصاً احاديث‌ مي‌دانند و هر تفكر و اجتهادي‌ را نوعي‌ طغيان‌ و عصيان‌ عليه‌ دين‌ تلقي‌ مي‌نمايند. خصوصاً اگر سياست‌ وقت‌ بنا به‌ مصالح‌ خويش‌ از آن‌ حمايت‌ كند و به‌ ويژه‌ اگر برخي‌ از علماي‌ دين‌ و مذهب‌ اين‌ طرز را تبليغ‌ نمايند و خود واقعاً به‌ ظاهرگرايي‌ خويش‌ مؤمن‌ و معتقد باشند و عملاً تعصب‌ و تصلب‌ بورزند»./ اشعري‌ در سال‌ 260 هجري‌ قمري‌ زاده‌ شد و از 60 سال‌ زندگي‌، چهل‌ سال‌ را در مناظره‌ و محاجّه‌ به‌ سر آورد. مي‌گويند پر حرارت‌ بود و پاسخهاي‌ دندان‌ شكن‌ مي‌داد. با اين‌ حال‌ در جريان‌ مناظره‌ با ابن‌ سهلويه‌ معتزلي‌، مغلوب‌ شد، در نتيجه‌، از غصّه‌ تب‌ كرد و مرد! به‌ همين‌ خاطر، ابن‌ سهلويه‌ از آن‌ پس‌ به‌ «قاتل‌ الأشعري‌» ملقب‌ شد./ تكلم‌ معتزلي‌، «جاحظ‌» مي‌گويد «حكم‌ قاطع‌ را ذهن‌ صادر مي‌كند و روشِ صحيح‌ را فقط‌ عقلْ اتخاذ مي‌نمايد». تاريخ‌ به‌ ما مي‌گويد كه‌ معتزليان‌ اگر چه‌ از عوامل‌ درون‌ و برون‌ سرزمين‌ اسلامي‌ تأثير بسياري‌ گرفتند، با اين‌ حال‌ از تقليد كوركورانه‌ به‌ دور بودند و بدون‌ بحث‌ و تحقيق‌ و مراجعه‌ به‌ عقل‌ هر عقيده‌اي‌ را نمي‌پذيرفتند. همين‌ ا عتقاد به‌ عقل‌ بود كه‌ معتزله‌ را وادار مي‌كرد تا از علوم‌ عقلي‌ زمانه‌ي‌ خود استفاده‌ كنند و براي‌ اقامه‌ دليل‌، آماده‌تر از ديگران‌ باشند./ يكي‌ از مهم‌ترين‌ شيوه‌هاي‌ معتزله‌ در به‌ كارگيري‌ روش‌ عقلي‌، طرح‌ شك‌ بود. اين‌ روش‌، آنها را توانا مي‌ساخت‌ تا ابعادِ مختلفِ هر مسئله‌ را بررسي‌ كنند. اين‌ شك‌ پس‌ از معتزله‌ به‌ فلسفه‌ اسلامي‌ و كلام‌ اشاعره‌ نيز انتقال‌ يافت‌ تا آنجا كه‌ ابن‌ راوندي‌، امام‌ فخر رازي‌ (معروف‌ به‌ امام‌ المشكّكين‌) و محمد غزالي‌ نيز از آن‌ تأثير پذيرفتند./ اشاعره‌ در تقابل‌ با معتزله‌، قائل‌ شدند به‌ اينكه‌ خداوند خالق‌ افعال‌ ماست‌ و ما كاسب‌ آنها هستيم‌. به‌ عبارت‌ ديگر، فعل‌ بندگان‌، كسب‌ است‌ و فعل‌ خدا خلق‌ است‌. به‌ تعبير شهرستاني‌، از ديدگاه‌ اشاعره‌، وقتي‌ بنده‌، اراده‌ي‌ فعلي‌ را بنمايد، اين‌ فعل‌ از ناحيه‌ خداوند خلق‌ مي‌شود. اشاعره‌ همچنين‌ در بحث‌ از ترتّب‌ صفات‌ خدا، به‌ تقدم‌ «قدرت‌» و ترتّب‌ ديگر صفات‌ بر آن‌ قائلند. (برخي‌ اين‌ منظر اشعري‌ را در كنار ديدگاه‌ دكارتي‌ قرار داده‌اند كه‌ وسعت‌ اراده‌ انسان‌ را بيش‌ از فاهمه‌ مي‌دانست‌ و صدور حكم‌ در انسان‌ را قبل‌ از آنكه‌ مرهون‌ فهم‌ بداند، مديون‌ اراده‌ مي‌خواند از منظر اين‌ گروه‌، با توجه‌ به‌ اينكه‌ اين‌ ديدگاه‌ در سراسر فلسفه‌ جديد به‌ چشم‌ مي‌خورد، از آن‌ تعبير به‌ «اشعريت‌ دوران‌ مدرن‌» نموده‌اند كه‌ البته‌ سخني‌ پر بيراه‌ هم‌ نيست‌؛ اما تفصيل‌ آن‌، خود مجالي‌ ديگر مي‌طلبد.)

عباس میلانی ، چهره ای آشناست . او اگر چه «بی محابا » درباره « همه چیز» می نویسد ، با این حال باید اعتراف کرد که در برخی زمینه ها ، رسوخ توانمندی دارد و آثارش ارزش خواندن و نقد کردن دارد . یکی از آثار عباس میلانی که سر و صدای زیادی بپا کرد ، کتاب « تجدد و تجدد ستیزی در ایران » بود . در این اثر میلانی نشان داد که اگر چه از تاریخ گرایی مارکسیستی دل خوشی ندارد با این حال وقتی دنبال رگه های مدرنیت در تاریخ ایران می گردد ، ناخودآگاه همچنان بر تاریخ گرایی کلاسیک هگلی – مارکسی وفادار است و مدرنیت را جبر محتوم همه تاریخ ها و جغرافیاها میداند ! درادامه خلاصه شده نقد دکتر ملایری را بر کتاب تجدد و تجدد ستسزی میلانی میخوانید :

دکتر محمد حسین ملایری از معدود افرادی است که بر خلاف فضای تحلیلی غالب در کشور سعی‌ در ارائه گفتمان فلسفی‌ خاصی‌ در مورد علم دارد که کاملا قاره ای‌ است. او کتابی‌ نیز در همین زمینه تالیف کرده است و با برخی‌ از چهره‌های به نام قاره ای‌ چون پاتریک هیلان نیز در ارتباط دانشگاهی بوده است. از این رو محمد حسین ملایری یکی‌ از بهترین گزینه‌ها برای گفت و گویی پیرامون فلسفه قاره ای‌ علم محسوب میشود. فضای این گفت و گوی به گونه ای‌ تنظیم شده است که در خلال آن‌ بسیاری از گرایش‌های متنوع قاره ای‌ پیرامون علم مورد اشاره قرار گیرد و نقطه مناسبی برای ورود مخاطب به چنین فضاهای گوناگون و متفاوتی باشد. هر چند که ملایری خود به تبعیت از استادش پرفسور پاتریک هیلان در زمره قائلین به پدیدارشناسی هرمنوتیک در این حوزه قرار می‌گیرد و در نتیجه نسبت به بسیاری از جریان‌های دیگر قاره ای‌ نگاهی‌ منتقد دارد، با این حال برخی‌ از مهم‌ترین این گرایش‌ها در همین گفت و گو مورد اشاره قرار گرفته اند تا مخاطب دست کم با فهرستی از آنها آشنا شود.

در منظومه «تئوگونیا»، هسیودوس (که به داستان پیدایش خدایان پرداخته)، سخن از «کائوس» می‌راند که بینان هستی واقع می‌شود و از او خدایان زاده می‌شوند. با سپری شدن دوران اسطوره‌گرایی و ظهور فیلسوفان نخستین یونان (به‌رغم آنکه لوگوس به جای میتوس می‌نشیند)، «نیستی»، همچنان مورد انکار باقی می‌ماند. هراکلیتوس که سکون پارمیندس را به ریشخند می‌گیرد و از افروختگی و فسردگیِ آتشِ هستی سخن می‌راند، در عین حال بر جاودانگی هستی پای می‌فشارد