جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب دعوتی است برای شناسایی پیش‌فرض‌های اجتماعی‌مان و بازنگری منتقدانه آنها. ترجمه این کتاب در واقع به پرسش اساسی مترجم برمی‌گردد که سال‌هاست به دنبالش بوده است؛ رابطه بین ذهن، زبان، جامعه، فرهنگ و محیط. این نویسنده کتابی دیگر را نیز ترجمه کرده با عنوان «چشم‌اندازهای اجتماعی ذهن گامی به سوی جامعه‌شناسی شناختی». دلیل ترجمه این اثر با این عنوان این است که ما می‌خواستیم ترجمه را بدیهیات و پیش‌فرض‌ها بگذاریم اما ممکن بود با مباحث صرف زبان‌شناختی و منطق اشتباه شود. به یک نتیجه‌ای رسیدم که چرا بعضی از جفت‌های متناظر ساخت‌های زبانی با هم پررنگ و کم‌رنگ می‌شوند. ساز و کار زبانی ذهن ما به این ترتیب هست که یک سری جفت‌های زبانی تبلور پیدا می‌کند و از این طریق دنیای پدیده‌ها را می‌شناسیم. بی تردید همه ما در زندگی به دلیل وجود پیش‌فرض‌ها و پیش‌داوری‌های اشتباه دچار سوء تفاهم و شکست در کنش‌های ارتباطیمان شده‌ایم. از آنجا که پیش‌فرض‌ها نقاط کوری در ذهن ما ایجاد می‌کنند و موجب می‌شوند تا بدون تفکر آگاهانه برخی امور را به حکم بدیهی بودن آنها بپذیریم در بسیاری مواقع تسهیلگر ارتباط ما با دیگری هستند، اما گاهی نیز همچون حجابی مانع ما از دیدن واقعیت‌ها می‌شوند. این کتاب توضیحی است درباره این‌که چگونه زبان نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در خلق و نگهداری پیش‌فرض‌های ما ایفا می‌کند و چگونه پیش‌فرض‌هایی که ما عمدتا آنها را اموری فردی و سلیقه‌ای می‌دانیم در حقیقت برآمده از جامعه و اجتماعی هستند که ما به آن تعلق داریم. همچنین در این کتاب می‌خوانیم که چگونه سلطه پیش‌فرض‌های اجتماعی، که ریشه در سنت و زبان ما دارند، باعث می‌شود هویت برخی گروه‌های غیرهنجارمند بازنمایی شود و هویت برخی دیگر بدیهی و عادی نشان داده شود، آنچه موجب سلطه اجتماعی آنها نیز خواهد شد.

برخی از مفسرین ایرانیِ نیچه، با تفسیری افراطی، اندیشۀ او را بدیل عرفان ایرانی تعبیر کرده‌اند. چنین تفسیری از بیخ و بن خطا و نافیِ مبانی هستی‌شناختی، ارزشی، و اخلاقیِ نیچه است. اندیشۀ نیچه نه از انگاره‌های عرفانی، بلکه از ارزش‌های حماسی آبستن است. برای فهم او باید از قهرمانان ایلیاد هومر و شاهنامۀ فردوسی چون آخیلس و رستم استمداد جست نه عرفایی چون شبلی و حلاج. علت این سوء فهم، ناتوانیِ مفسرین ایرانی در تشخیص حد فارغ میان عرفان و حماسه است. نسبت میان حماسه و عرفان، مغایرت است نه مشابهت. ممکن است جهان‌بینیِ عرفانی شباهت‌هایی با جهان‌بینیِ حماسی داشته باشد؛ لکن این شباهت‌ها صرفاً صوری است و در بنیان‌های هستی‌شناختی، معرفتی، و اخلاقی، حماسه ناقض عرفان است. با گشاده‌ستی و اِعمال رواداریِ بسیار، می‌توان عرفان را بدیل شقی از حماسه انگاشت که به تأسی از شاهرخ مسکوب آن را «حماسۀ منفی» می‌نامیم. همچنین اندیشۀ نیچه بیش و پیش از آنکه از سرچشمه‌های فرهنگ ایرانی سیراب شده باشد، از منابع فرهنگ یونانی آبشخور گرفته است. استمداد نمادین نیچه از شخصیت زرتشت نیز نمی‌تواند برهان محکمی برای دفاع از دعاویِ این‌چنینی باشد. ضمن اینکه فهم نیچه از زرتشتی‌گری بسیار مغشوش و مغلوط است. الغرض! با تقید به اصل عقلانیت در تفسیر، و نیز با تأکید بر اصولی چون خودبنیادی، اصالت اراده، ذم بی‌کنشی، و آری‌گویی به زندگی، فلسفۀ نیچه را می‌توان تقلایی فلسفی برای باززاییِ فرهنگ حماسی در افق زمانه و فرهنگ مدرن به‌شمار آورد.