جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع تحقیق این پایان نامه عبارت است از بررسی اسانید روایات تفسیری امام باقرعلیه السلام و یا به عبارت دیگر: تفسیر قرآن بر اساس روایات تفسیری امام باقرعلیه السلام و بررسی اسانید آنها. بر این اساس، نگارنده، دو هدف عمده را در تدوین پایان نامه خود، مورد نظر داشته است: 1 . استخراج احصایی همه روایات صادر شده از امام باقرعلیه السلام در تفسیر قرآن و مرتّب نمودن آنها بر اساس ترتیب سوره ها و آیات؛ 2 . تحقیق، بررسی و ارزیابی اسانید روایات استخراج شده. خلاصه، وی در این تحقیق، اولاً به دنبال جمع آوری روایات منقول از امام باقرعلیه السلام است ثانیاً روایات منقول از آن حضرت را که مختصّ به تفسیر قرآن است، استخراج کرده است، ثالثاً به قصد احصا روایات را آورده است. رابعاً روایات تفسیری را به ترتیب سوره ها و آیات مرتّب کرده است. خامساً اسانید روایات را بررسی کرده است و سادساً میزان و درجه اعتبار هر یک از آنها را تعیین کرده است. هدف اصلی نگارنده در این تحقیق، ارزیابی اسانید روایات تفسیری امام باقرعلیه السلام از قرآن تا آخر سوره بقره است. وی قبل از وصول به هدف یاد شده، هدف دیگری را به عنوان هدف فرعی و مقدّماتی مدّ نظر گرفته تا بر اساس آن بتوان به هدف نهایی و اصلی نایل آمد و آن، استخراج و احصای روایات در این مورد است. این پایان نامه در دو جلد فراهم آمده که جلد اوّل، سه بخش و جلد دوم، دو بخش دارد که هر بخش نیز دارای فصل هایی است. بخش اوّل به بررسی شخصیتی امام محمّدباقرعلیه السلام پرداخته که در چهار فصل، زندگانی امام باقرعلیه السلام، اوضاع سیاسی عصر آن حضرت، مقام علمی امام و جایگاه ایشان را بررسی کرده است. بخش دوم، مربوط به تعاریف و اصطلاحات است. در فصل اوّل، اصطلاحات کلّی، در فصل دوم، انواع اصلی حدیث، در فصل سوم، اصطلاحات مربوط به سند و متن حدیث، در فصل چهارم، اصطلاحات مربوط به مدح راویان، و در فصل پنجم، اصطلاحات مربوط به ذم راویان، توضیح داده شده است. شایان ذکر است که نگارنده، در فصل چهارم از بخش اوّل، مشخّص نموده که امام علیه السلام ، خود کتاب تفسیری ننوشته و یا اگر نوشته، هیچ گونه خبر و اثری از آن به دست ما نرسیده است، با وجود این، آن حضرت دارای مکتب تفسیری فعّال و معتبری بوده و شاگردان زیادی را در این فن، تربیت کرده است. همچنین بیان شده است که دو تفسیر یکی از ابوالجارود و دیگری از جابر بن یزید جعفی - که هر یک بر اساس روایات امام باقرعلیه السلام نوشته شده - به امام علیه السلام منسوب است. سپس نگارنده در سه فصل، به ترتیب، روایات مربوط به علوم قرآنی، سوره حمد و سوره بقره را جمع آوری کرده و در مجموع، تعداد 366 روایت و 504 سند را با مراجعه به منابع و متون معتبر شیعه و سنّی استخراج و احصا کرده است. این روایات، در جلد دوم پژوهش، به ترتیب موضوعات شانزده گانه، پشتِ سر هم قرار گرفته اند. نگارنده به منظور دستیابی به هدف اصلی خود که عبارت از ارزیابی اسانید روایات است، علاوه بر استفاده از حاصل مطالعات به عمل آمده خود در بخش های اوّل و چهارم، سه بخش مفصّل دیگر نیز اختصاص داده، که در بخش های دوم و سوم - که به منزله مقدّمه و پیش نیاز برای ورود به بخش چهارم و پنجم است - به بیان تعاریف و اصطلاحات زیادی که در پایان نامه و خصوصاً بخش پایانی آن به کار رفته، و نیز به بررسی رجال و راویان احادیث مندرج در بخش چهارم، پرداخته است. نگارنده در بخش آخر پایان نامه، با مطالعه و تحقیق، به ارزیابی سند روایات و نیز تعیین نوع هر یک از آنها و نهایتاً تعیین میزان و درجه اعتبار آنها پرداخته است. بر این اساس، از مجموع 504 سند ارائه شده، تعداد 24 سند از نوع صحیح، تعداد سه سند حَسَن، هفده سند موثّق، 38 سند قوی و 422 سند ضعیف را به صورت دسته بندی بیان نموده است.

این پایان نامه در یک مقدمه و سه فصل تنظیم شده است: در مقدمه با اشاره به مسأله تهاجم فرهنگی و لزوم مقابله با آن، نظارت همگانی و امر به معروف و نهی ازمنکر به عنوان راه حل اصلی مطرح گردیده است. آنگاه،25 اثر از آثار موجود در این زمینه به اجمال موردبررسی قرار گرفته است. همچنین واژه های امر، معروف،نهی و منکر به لحاظ لغوی و کاربرد آنها در قرآن موردبررسی قرار گرفته اند. سپس، 28 آیه مربوط به امر به معرف و و نهی از منکر احصاء و استخراج شده و موردبررسی قرار گرفته است. آنگاه، ترتیب کنونی و ترتیب نزولی آیات مورد بحث واقع شده است. مهمترین بخش پایان نامه به تعیین مصادیق «معروف» و «منکر»اختصاص دارد. به همین منظور تعداد 366 «معروف» و478 «منکر» در قرآن شناسایی و به صورت الفبایی مرتب و مدون گردیده اند.

مباحث این رساله در سه فصل ذیل تنظیم شده است: فصل اول در مورد چهار مبحث امر، معروف، نهی و منکر از نظر لغت، اصطلاح و کاربرد آنها در قرآن کریم مطالبی را بیان نموده است. فصل دوم هم که شامل پنج بخش است، تمامی آیات راجع به امر به معروف و نهی از منکر را گردآوری کرده است که مجموع آنها به 28 آیه می رسد. فصل سوم به بررسی مصادیق معروف و منکر در قرآن پرداخته است که این قسمت مهمترین و بیشترین بخش رساله را تشکیل می دهد و در مجموع تعداد 101 معروف و منکر را البته بدون اشاره به شواهد و ذکر آیه یا آیات مربوط آورده است. این فصل در دو بحث تنظیم شده که در مبحث اول آن مصادیق معروف در قرآن کریم استخراج شده است و در مبحث دوم نیز مصادیقی مربوط به منکر آمده است.