جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در يك فاتحه و دو مقصد و خاتمه گويا همان اثبات واجب محمد اسماعيل مسيح فسوي شيرازي است كه در فهرست (منزوي 728 و 806) شناسانده و ياد شده است. مؤلف بنا بمسطور در ديباچه محمد بن اسماعيل قايني مدعو بمسيح است گمان ميرود همان محمد مسيح بن اسماعيل فدشكوئي فسائي باشد كه در شعر فارسي متخلص به‌ «معني» و در عربي به‌ «مسيح» بوده و مقام شيخ الاسلامي فارس را داشته و در سن نزديك به 90 در 1127 درگذشته است و شيخ علي حزين او را از اساتيد خود شمرده و از اعظم و اجل تلامذه استاد الكل آقا حسين خوانساري دانسته در اين رساله هم استاد را بافضل المتاخرين نامبرده - الذريعة (ج 1 ص 109) مؤلف اين كتاب را بطور قطع محمد مسيح فسائي دانسته. گمان ميرود كلمه «قايني» در اين نسخه تصحيف و غلط كلمه «فسائي» باشد كه از كاتب نسخه سرزده است. رساله ايست جامع و مبسوط در اثبات وجود و توحيد كه پس از ديباچه ضمن فاتحه و دو مقصد و خاتمه اي صورت گرفته فاتحه در تمهيد مقدماتي كه مبني عليه مقصد است ضمن 4 فصل. مقصد اول در اثبات وجود واجب، مقصد دوم در اثبات توحيد واجب، خاتمه در ذكر احاديثي كه شاهد بر مدعاست. (مهدي ولايي) آغاز كتاب: بسمله و به ثقتي ... يا من منه المبدء و اليه المنتهي ... چنين گويد ... ابن اسمعيل الفسائي محمد المدعو بمسيح ... اين چند كلمه ايست مختصر در بيان اثبات واجب و توحيد او. انجام كتاب: چنانكه او را شريكي در واجبيت بالذات و در ايجاد ممكنات نيست و الله اعلم بحقيقة الحال. [نشريه 11/873؛ فهرست دانشگاه 3/133؛ الذريعة 1/109؛ فهرست سپهسالار 3/39؛ نسخه پژوهي 3/108؛ الهيات تهران ص 391؛ دانشگاه 3/133؛ شورا 1/143/33؛ فهرستواره منزوي 6/63] شرح و حواشي: شرح اثبات الواجب شكيب شيرازي، محمد علي بن محمد امين (-1135)

حاشيه متوسطي است با عناوين «قوله - قوله» بر حاشية خفري بر شرح تجريد العقايد قوشچي.«زهره معيري» حاشيه مسيحا بر شرح تجريد قوشجي (جواهر و اعراض) بجز حاشيه ايست كه بر حاشيه خفري بر الهيات آن شرح دارد. كتابي كه اكنون در كار معرفي آن هستيم تعليقات مسيحاست بر حواشي خفري . و نزديك به روش تعليقات آقا جمال خوانساري تأليف شده و همانند او در بيشتر مسائل، عبارات ميرزا ابراهيم فرزند صدرالمتالهين را نقل و رد كرده با اين فرق كه بر خلاف آقا جمال كه با تجليل از او ياد مي كند و پس از ذكر او بعنوان الفاضل المعاصر، جمله «دام ظله العالي» يا «سمله الله» مي آورد، فسايي او را با عنوان بعض الفضلاء‌ ياد مي كند بدون هيچ گونه تجليل يا احترام و گاه نيز او را به «نفهميدن» منسوب مي دارد . در مسئله حدوث و قدم، در رد حدوث دهري كوشيده و خود قايل به زمان موهوم شده . مسئله مزبور را بتفصيل نگاشته و در پايان آن گفته است : «اين قسمت را مي توان رساله اي جداگانه قرار داد» . از صدرالمتألهين و حواشي خفري (فخرالدين سماكي حسيني) و لاهيجي نقل كرده است . (عبدالحسين حائري) آغاز كتاب: بسمله . نحمدك يا من هو لسلوك مقاصد التجريد نصير ... و بعد فيقول ... محمد مسيح بن اسمعيل الفسوي اني كنت برهة من الزمان مشغولا بمطالعة الحواشي التي علقها العلامة الخفري علي المقصد الثالث من الشرح الجديد للتجريد . انجام كتاب: و يرد علي الدفع ايضا ما اوردناه علي ذلك الجواب من عدم كفاية ... فبعد التامل في المقام و الاحاطة باطراف الكلام يظهر ان الدست للمعتزله فتامل [كتابخانه ملي 19/254 ؛ مجلس 5/99 ؛ مرعشي 2/216 ؛]

تا قسمتي از امور عامه . كتابي كه در كار معرفي آن هستيم (بطوري كه در نسخه نوشته شده) از مولا محمد مسيحا فسايي است و به نظر مي رسد كه از تأليفات مسيحاي فسايي صاحب حاشيه بر حاشيه خفري است، زيرا تا آنجا كه نگارنده تتبع كرده براي آن ديگران، در فلسفه تأليفي ياد نشده است . «عبدالحسين حائري» آغاز كتاب: قال الشارح اي علي آله و اصحابه الموصوفون اعلم ان موصوف الاكرام اما متعدد فيتعين كونه محذوفا و كون اسم التفضيل المضاف بالمعني الاول الذي لا يعتبر فيه المطالبته و اما مفرد فاما متناول للمتعدد فيتعين كونه محذوفا ... نظرا الي انه ترد علي جعل الموصوف معينا ان استحقاق الصلوة بعد النبي لا ينحصر في واحد مع انه مخالف شريعة المصنفين ... و اما ... الباقيان فهما مستنبطان مما ذكره السيد الشريف انجام كتاب: ثم اعلم ان ما نقله المحشي في تلك المبحث عن حاشية المطالع و جعل هذا الكلام اشارة اليه فالظاهر انه غير واقع موقعه بل الظاهر من هذا الكلام ... ان العلوم المدونه قد يوجد في الذهن بكنهها الذي هو التصديق بجميع مسايلها ... و لا التفات في هذا الكلام الي ان الاول وجود ذهني لها بنفسها و الثاني وجود لها بصورتها و ان امكن تطبيقه علي ذلك المرام بتكلف فتدبر [كتابخانه مجلس شورا 5/99-103؛ اعيان الشيعه 45/344؛ تاريخ حزين چاپ سوم 33-34؛ تذكره حزين چاپ 2/13؛ نجوم السماء‌ 195-201؛ ريحانة الادب 4/27؛ سخن سرايان فارس 4/1018-1022؛ فهرست دانشگاه 4/5و 3/133؛ ذريعه 1/109؛ فرهنگ سخنوران : معني فسايي ؛ تذكره نصرآبادي ص 174 ؛ سفينه خوشگو و شمع انجمن ؛ علامه طباطبايي 2/146؛ كتابشناسي تجريد الاعتقاد ص 120؛ معجم التراث الكلامي 3/15 ؛ دانشگاه تهران 8/578 ؛ مركزمطالعات و تحقيقات اسلامي 2/276 ؛ مرعشي 2/216 و 13/266 ؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1510 ؛ اهدائي به آستان قدس ص103؛ رايانه آستان قدس؛]