جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی علل اختلاف مفسران در تفسیر قرآن است. این پژوهش عوامل اختلاف در تفسیر قرآن را به سه دسته تقسیم کرده است. دستة اول مبانی متفاوت مفسران درباره متن، پدید آورنده و مفسّر قرآن است. نویسنده اختلافات مبنایی مربوط به متن قرآن را در شش عنوان ذکر کرده که مهمترین آن ها عبارتند از: 1. اختلاف در بشری یا الهی بودن قالب قرآن 2. اختلاف در تعدد یا وحدت معانی آیات قرآن 3. اختلاف در تکثرپذیری فهم قرآن 4. اختلاف در زبان قرآن. وی در ادامه به اختلاف های مبنایی مربوط به پدیدآورنده اشاره کرده و اختلاف در معرفت بخش با حیرت افکن بودن هدف مؤلف را از آن جمله بر شمرده است و نیز نویسنده درباره اختلاف های مبنایی مربوط به مفسّر قرآن موارد زیر را بیان می کند: 1. اختلاف در تأثیر پیش فرض های قبول دین از سوی مفسّر 2. اختلاف در مقدار تأثیر علایق و انتظارات مفسّر 3. اختلاف در مقدار تأثیر پرسش های مفسّر. وی در دستة دوم اختلافات، گرایش های متفاوت تفسیری همانند گرایش فلسفی، عرفانی، باطنی و اختلاف در گرایش مذهبی را یکی دیگر از عوامل مبنایی اختلاف مفسران می داند. در پایان به دسته سوم که تفاوت های مربوط به قواعد تفسیری است اشاره کرده است.

---

به دنبال سیطره انسان مداری بر مناسبات اخلاقی و اجتماعیِ بسیاری از جوامع امروز، پرسش های جدیدی نیز فراروی دین پژوهان و دینداران رخ نُموده است که با وجود تلاش درخور عالمان دینی در پاسخگویی بدان ها، همچنان مجال پژوهش و نقد در این زمینه باقی است. در این میان، پاسخ به پرسش از قلمرو دین که با نگاهی نو در محافل دینی و علمی ما مطرح شده، در کشاکش دیدگاه های گوناگون گرفتار آمده است. در این پایان نامه، نگارنده، پاسخ قرآن کریم را در برابر این پرسش جستجو کرده است. بخش اوّل، به بیان کلّیات موضوع، تعریف دین و مراتب و منابع آن اختصاص یافته; در بخش دوم، با بحث از راه های برون دینی در تعیین قلمرو دین و وافی به مقصود نبودن آن ها، نیاز به قرآن کریم در تعیین قلمرو دین ثابت شده و با پاسخ به برخی شبهه ها درباب رجوع به قرآن برای شناخت قلمرو دین، از جمله نظریه تأثیر تام انتظارات در فهم، جواز رجوع به قرآن و حجیّت پاسخ آن در این زمینه به اثبات رسیده است. در بخش سوم نیز از اهداف بعثت انبیا(علیهم السلام) در قرآن، آیه اکمال و جامعیت قرآن بحث، و برای هر یک از آن ها نمونه هایی از آیات قرآن را ذکر کرده ایم.

قرآن کریم اهدافی را برای بعثت پیامبران الهی در نظر گرفته است، این اهداف، سه دسته اند: دسته اول، اهداف بینشی هستند که بینش صحیح و درست را به انسان نشان می دهند؛ مانند: دعوت به توحید و معاد، تعلیم کتاب و حکمت و آنچه مردم توانایی درک آن را ندارند. دسته دوم، اهداف گرایشی هستند که گرایش به حق و حقیقت را در انسان به وجود می آورند؛ مانند: درمان بیماری های روحی و اخلاقی. دسته سوم، اهداف عملی و رفتاری هستند که عمل و رفتار انسان را مورد بررسی قرار می دهند؛ مانند: دعوت به عبادت خدا، برپایی عدل و قسط و امر به معروف و نهی از منکر. آثاری که برای بعثت پیامبران از قرآن کریم استفاده می شود نیز سه دسته اند: دسته اول، آثار فکری است که اندیشه و فکر انسان را نسبت به جهان هستی تغییر می دهد. دسته دوم، آثار گرایشی است که در اثر دعوت پیامبران الهی، گرایش های فطری انسان به فعلیت رسیده، شکوفا می شود؛ مانند: گرایش به خداپرستی، حق، حقیقت جویی و عبادت. دسته سوم: آثار رفتاری است که در نتیجة نبوت و رسالت، رفتار انسان نسبت به خدا، خود، دیگران و جهان نظم یافته، تعدیل می شود.