جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عقول در حکمت متعالیه در دو سلسله طولى و عرضى قرار دارند و همگی جواهرى ممکن، بسیط، واحد مجرد از ماده، مستقل، ازلى، ابدى، عاقل و کلى مى باشند. اگرچه تعداد این جواهر مجرد در حکمت متعالیه به اثبات نرسیده است و مبادی تصورى آنها جاى بحث دارد اما، نقش وجود شناختى مهمى در نظام فلسفى حکمت متعالیه دارند و بدون وجود آنها، وجود عالم و ربط آن به ذات واحد و بسیط حق تعالى نا ممکن خواهد بود. در این بین نقش عقول عرضیه که هر یک از آنها، کار تدبیر یکى از انواع مادی را بر عهده دارند، بسیار پراهمیت مى باشند. در حکمت متعالیه علاوه بر نقش وجود شناختى، نقش معرفت شناختى عقول عرضیه نیز بسیار مهم است. عقل فعال در نقش رب‌النوع انسان، علت معده در پیدایش ادراکات عقلى مى باشد و بدون وجود آن، نه تنها حصول ادراکات عقلى، بلکه حصول هرگونه ادراکى منتفى خواهدبود. با وجود تلاش بسیارصدرالمتالهین و تابعینش درتبیین بهتر مبادى تصورى، تصدیقى، نقش وجودشناختى و معرفت شناختى عقول، نظریه عقول با انتقادهاى فراوانی روبرو شده است و بخصوص در باب نقش معرفت شناختى عقول، ابهامات موجود در حکمت متعالیه به اندازه اى است که کار دفاع از این نظریه را مشکل مى سازد.

آقای‌ علی‌ مدرس‌ طهرانی‌ (۱۳۰۷ـ۱۲۳۴ هـ ق‌) فرزند ملاعبدالله‌ مدرس‌ زنوزی‌، یکی‌ از چهره‌های‌ شاخص‌ حکمت‌ متعالیه‌ و از چیره‌دست‌ترین‌ شارحان‌ آراء صدرالمتالهین‌ است. بارزترین‌ ویژگی‌ آقا علی‌ که‌ وی‌ را در زمان‌ حیاتش‌ شایسته‌ عنوان‌ فاخر”حکیم‌ موسس” کرد، تصرف‌ وی‌ در مبانی‌ و ارائه‌ تقریرهای‌ تازه‌ از اصول‌ صدرایی‌، نقد حکیمانه‌ آرا صدرالمتاهلین‌ و ارائه‌ نظ‌ریات‌ جدید در چندین‌ مسئله‌ فلسفی‌ است‌. مهمترین تالیف مدرس طهرانی ”بدایع‌الحکم‌” است که می توان از آن به عنوان معتبرترین‌ کتب‌ حکمت‌ متعالیه‌ و از با ارزشترین‌ آثار فلسفی‌ به‌ زبان‌ فارسی‌ یاد کرد. در مقدمه‌ تحلیلی‌ مجموعه‌ مصنفات آقا علی مدرس طهرانی سیر فلسفه‌ اسلامی‌ از آغاز تا نیمه‌ قرن‌ سیزدهم‌، احوال‌ آقاعلی‌ مدرس‌ طهرانی‌، آثار قلمی‌ حکیم‌ موسس‌ و بالاخره‌ مشخصات‌ مجموعه‌ مصنفات‌ حکیم‌ موسس‌ مورد بحث‌ قرار گرفته‌ است‌.