جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدیث سلسله الذهب، از زبان حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در سفر اجباری به سوی مامون، در نیشابور و به درخواست جمع کثیری از راویان و محدثان بیان شده است. چون در سلسله سند این حدیث تا رسول خدا(ص)، همه از اولاد آن حضرت و ائمه معصوم(ع) قرار هستند، در نزد اهل سنت به حدیث «المسلسل بالأشراف» شهرت یافته است. این حدیث دو مطلب را بیان می دارد: یکی اینکه توحید الهی، دژ استواری است که هر کس در آن وارد شود از هر نوع عذابی ایمن خواهد بود. دیگر اینکه شرط لازم برای ورود به آن دژ، مقام ولایت و معرفت به امامت است. این نوشتار علاوه بر آن، به اهمیت و حقیقت کلمه توحیدیه و بررسی سندی آن می پردازد و همچنین کلمه توحید را از لحاظ ادبی بررسی می کند. با توجه به اینکه راویان، آن حضرت را می شناختند، این سوال مطرح می شود که چرا حضرت رضا(ع) حدیث را با سند متصل به رسول خدا(ص) نقل فرمودند؟ و اصولا بین شرط و مشروط چه تناسبی می تواند وجود داشته باشد؟ این همان مساله اساسی است که نوشتار حاضر درصدد بیان آن است تا با روش کاملا توصیفی و تحلیلی به این پرسش ها پاسخ داده شود. حائز اهمیت ترین مساله، عبارت است از اینکه برای درک توحید حق تعالی راهی جز امام معصوم(ع) وجود ندارد، پس راز بیان این روایت در آن جمع، همین است که باید بین امام و خلیفه یا حاکم تفاوت قائل شد.

از آنجا که دین زیباترین جلوه ی رحمانیت خداوند برای هدایت نوع بشر است و دینداری رویکرد به این جلوه ی رحمانیت و حرکت در مسیر هدایت می باشد، باید دانست که پیوسته در این مسیر عواملی پیدا و ناپیدا به صورت مانع و دافع بر سر راه دینداری و اندیشه ظهور می کند که شناخت آن ضروری است. شناخت عواملی که دین و دینداری را تهدید می کند، در واقع پرداختن به بهداشت دین و دینداری است و این امر، کم اهمیت تر از بهداشت تن و روان نیست، زیرا دین و دینداری با حقیقت انسان و ابعاد مختلف زندگی وی سر و کار دارد و نقشی ویژه و منحصر را ایفا می کند. موضوع این رساله پرداختن به ریشه ها و عوامل دین گریزی از منظر قرآن است. با بررسی آیات و روایات سعی شده است برخی از این عوامل را شناخته و معرفی نماید. با توجه به نقش حساس دین به ویژه اسلام در دوران کنونی و اقبال مردم تشنه و حقیقت جو به آن، برقراری حکومت دینی توسط روحانیت در ایران، فعالیت ها و تبلیغات دشمنان و معاندان داخلی و خارجی در کمرنگ نمودن نقش دین و محدود کردن حوزه ی آن، پرداختن و شناخت عواملی که موجب گریزاندن مردم از دین یا مانع رویکرد و اقبال آنان به دین می شود ضروری می نماید. به آن امید که همه ی مسئولان و متولیان امور دینی و معنوی مردم و همه ی دینداران به این امر بیش از پیش توجه نموده و با برکندن و از بین بردن زمینه ها و ریشه های دین گریزی شاهد گرایش روز افزون مردم به دین و دینداری باشیم. این رساله از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول و دوم را می توان مقدمه ای برای فصل سوم برشمرد. در فصل اول پیرامون معنا و مفهوم واژه ی دین در لغت و اصطلاح و حقیقت دین از منظر قرآن نکاتی بیان شده است. در فصل دوم درباره ی حضور دین در همه ی عرصه ها و زوایای زندگی آدمی و پیوند آن با زندگی فردی و اجتماعی مطالبی بیان شده است. فصل سوم که با عنوان عوامل و ریشه های دین گریزی شروع می شود به بیان ریشه ها و عواملی که به موجب آنها آدمی از دین، گریزان شده و یا مانع جدی در راه گرایش انسانها به دین و امور دینی است پرداخته است. بررسی علل روانی و فردی، اجتماعی، فرهنگی، در این فصل انجام شده است. رؤوس مطالب فصل سوم عبارتند از: فقر و ناداری، آلودگی محیط اخلاقی و اجتماعی، عالمان بی عمل و سوء رفتار برخی از متولیان دین، نقش تبلیغات و عملکرد دشمنان در دین گریزی، دفاع نامعقول و ناپسند از دین، بکارگیری شیوه های نادرست در تبلیغ، عدم توجه به ظرفیت ها و استعدادها در هدایت و تربیت، صفات و خصلتهای ناپسند، گناه و گریز از مسئولیت یا تمایل به آزادی بی حدّ و اندازه، تقلید ویرانگر و شخصیت گرایی. آنچه که در این تحقیق به دنبال آن هستیم این است که بدانیم چه عواملی در دین گریزی دخالت دارند و سعی شود آن عوامل شناخته شود و از بین برود تا بتوانیم به یک الگوی سالم در دین و زوایای زندگی برسیم. البته با عملی کردن این تحقیق در مکانهایی مانند مراکز فرهنگی، مدارس و... می توان دنبال ثمرات مفید آن بود. «ان شاء الله.» از منابع مهم در این تحقیق کتاب آسیب شناسی استاد مرتضی مطهری و کتاب رهزنان دین اثر مصطفی دلشاد تهرانی را می توان نام برد.

این رساله ایده های اجتماعی علامه طباطبائی ( قدس سره) در المیزان را مورد بررسی قرار داده است. هدف از انتخاب این موضوع تبیین اندیشه های اسلامی در علوم اجتماعی می باشد. چرا که این بعد از دین محجور مانده است. نمی توان جامعه شناس یا فیلسوفی را یافت که با دقت نظر این مباحث را استخراج کرده باشد. این رساله می کوشد به عنوان کتابی مستقل حاوی اندیشه های عالمی مسلمان مطرح باشد. برای دست یابی به این هدف مباحث مرتبط با موضوع را در سه بخش تنظیم کرده و از آغاز خلقت تا ماهیت و رسالت نهادهای اجتماعی را کنکاش کردیم. دامنه ی رساله، تفسیر شریف المیزان است، اما برای داشتن تصویری روشن تر از مطالب مورد نیاز، منابع متعددی در علوم اجتماعی از اندیشمندان غربی و مسلمان مورد قرار گرفت، از آن جمله جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، استاد مصباح یزدی، اقتصاد ما، آیت الله صدر، فلسفه ی تاریخ، شهید مطهری، جامعه شناسی، آنتونی گیدنز، قرارداد اجتماعی، ژان ژاک روسو و حقوق طبیعی و تاریخ، لئو اشتراوس که با دقت بازخوانی شده سر فصل های مورد نظر استخراج شد. شایان ذکر است این منابع دارای نقص هایی نیز می باشد، تئوری پردازان غربی اشاره ای با ایده های اسلام نکرده و اندیشمندان مسلمان نیز تمام جوانب مباحث را از دیدگاه اسلام مورد اهتمام قرار نداده اند. آنچه در این رساله ارائه می شود تبیین و تحلیل تئوری های متفکران غربی و تقریر ایده های علامه است در نهایت کشف می شود اسلام راهکارهایی برای سامان دادن اجتماع دارد. ثمره ی این رساله تمایزات شگرف ایدهای علامه با سایر تئوری پردازان می باشد. کلید واژه ها: ایده- اجتماع- ایده های اجتماعی- اصالت- سنت- نهاد- نهاد تعلیم و تربیت- نهاد خانواده- نهاد اقتصاد- نهاد حقوق- نهاد حکومت

موضوع این تحقیق « محبت از دیدگاه قرآن و روایات » می باشد . هدف از این پژوهش شناخت موضع قرآن کریم و معصومین ( علیهم السلام) در قبال مساله ی « محبت » می باشد . این تحقیق از سه بخش با نام های « شناخت محبت » ، « رابطه ی محبت میان خدای متعال و انسان و بالعکس و نیز میان انسان ها با یکدیگر » و « اشکال انحرافی محبت » و نیز از یک ضمیمه جهت پاسخ گویی به شبهات تشکیل شده است که به اختصار مروری می کنیم بر مطالب این بخش ها : محبت در لغت به معنای « دوست داشتن » است و به لحاظ منطقی قابل تعریف اصطلاحی نمی باشد ؛ زیرا محبت از سنخ وجود است و همانند وجود ، غیر قابل تعریف . اصل محبت ، مساله ای است که از اختیار بشر خارج است . معنای محبت خدا به انسان ، رضایت او از انسان و رفع حجاب از دل او می باشد و تنها کسانی محبوب خدایند که در محبت خود به خدای تعالی صادق باشند . دلیل این که برخی انسان ها نظیر معصومین علیهم السلام به خدای تعالی محبت می ورزند این است که آن ها به این معرفت دست یافته اند که کمال و جمال مطلق ، تنها از آن خداست . محبت به حق تعالی در دین اسلام از اهمیت بسیاری برخوردار است و برای محبت نشانه هایی چون شوق دیدار ، ذکر ، زهد و . . . ذکر نموده اند . آخرین مرتبه ی محبت انسان به خداوند ، حالتی است که از آن به « فناء » تعبیر می شود . اسلام ، دوست داشتن مخلوقات را در چهارچوب « حب فی الله » برای انسان مجاز می داند . یکی از اشکال انحرافی محبت ، حب دنیا می باشد و منظور از آن ، وابستگی به امور دنیوی است . شکل دیگر انحراف در محبت این است که انسان گمان کند که خدا را دوست دارد اما در عمل به شریعت پای بند نباشد . از محل مطالب این تحقیق می توان این نتیجه را گرفت که از دیدگاه قرآن و روایات ، محبت به خداوند و به مخلوقات او دارای نقش بنیادینی در سلوک دینی مسلمانان است . آن چه در اسلام با تعابیر تزکیه ، سیر و سلوک و رشد بیان دشده است ، در واقع همان حرکت در مراتب خلوص محبت به حق تعالی و خاص نمودن قلب از ما سوی الله می باشد ، تا به آن جا که فرد به مرتبه ی فناء فی الله که از آخرین مراتب قرب به حق تعالی می باشد برسد .

این تحقیق پایانی، با موضوع « نگاهی به غنا و موسیقی و آثار آن از دریچه علم و دین» نگارش یافته است. این موضوع، از موضوعاتی است که به دلایل گوناگون با دقت و کنکاشی کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ حال آنکه مسئله موسیقی به یک مسئله عامل البلوی، مبدل گشته و تا زمانی که تحقیقات کامل حول این مسئله انجام نگیرد، هرگز نمی توان از ورود موسیقی مبتذل جلوگیری کرد. و بر حوزه های علوم دینی به عنوان ادامه دهندگان خط رسالت است که با توجه به اهمیت این موضوع، احساس مسئولیت کرده و به تبیین این موضوع بپردازند. و از جهتی این نوشته، در حقیقت لبیکی است به ندای رهبری که ببینیم الآن حیات اجتماعی این ملت چه چیزی را می طلبد. در این تحقیق از مطالب علمی و تجربی، روانشناسی، اخلاقی، قرآنی، روایی و نظر برخی از دانشمندان و علمای اسلام و غرب استفاده گردیده؛ و به تشریح جایگاه هنر در اسلام، اهمیت هنر موسیقی، کاربردها و تأثیرات موسیقی بر قرآن، انسان، حیوان، گیاه و سایر هنرها پرداخته شده، از همه مهمتر اینکه ویژگی های غناء و چگونگی تشخیص آن و اثرات و تبعات موسیقی غنایی از نظر قرآن، روایات و روانشناسی و پزشکی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است؛ که شامل 3 بخش است که هر بخش 2 فصل را در بر دارد؛ این موضوع، دارای دو واژه کلیدی موسیقی و غنا است. و برای فراهم آوردن مطالب، بیش از 130 منبع و مآخذ مورد کنکاش قرار گرفته. منابعی که مورد استفاده قرار گرفته شامل کتب قرآنی، روایی، تفسیری، تاریخی، اخلاقی، علمی و تجربی، روانشناسی، کتب لغت، تربیتی، معجم و کتب فقهی می باشد. و از آنجا که هدف از این تحقیق، کشف حقایق بیشتر پیرامون مسئله غنا و موسیقی و رفع شبهات و ابهامات آن بود، این تحقیق، از نوع بنیادی است که می تواند کاربردی شود؛ و اما روش تحقیق بر اساس راهبردهای آن، هم از نظر توصیفی و هم علمی و تحلیلی است که برای رسیدن به یک تحقیق جامع و کامل، از تکنیک کتابخانه ای ( اسنادی) یاری جسته شده. و اما نتایجی که با تحقیق در این موضوع به دست آمده عبارتند از: 1- اهمیت دادن اسلام به هنری که در خدمت انسانیت باشد. 2- موسیقی در دین مقدس اسلام، ریشه قرآنی و حدیثی دارد. 3- ائمه و علمای اسلام مخالف مطلق همه نوع موسیقی نیستند. 4- شناخت مرز میان موسیقی مباح و موسیقی غنایی. 5- رسیدن به یک تعریف کامل از غناء. 6- دست یافتن به فلسفه ی اینکه ملاک تشخیص باطل یا حق بودن مسیقی بر اساس عرف عامه مردم است. 7- دلایل حرمت موسیقی غنایی با توجه به قرآن و روایات. 8- اثرات موسیقی مباح و موسیقی غنایی با توجه به روایات ائمه معصومین ( ع). 9- دیدگاه دانشمندان غرب و اسلام در باب موسیقی غنایی. 10- استفتاآت آیات عظام در عصر حاضر در باب موسیقی. 11- اثرات موسیقی از نظر علم.

چکیده (فارسی): چکیده بحث از حمل، سابقه ای به اندازه کل تاریخ فلسفه دارد. اولین مسأله در تاریخ فلسفه، مسأله وحدت و کثرت بوده است. یکی از مشکلات بحث وحدت و کثرت، چگونگی حمل یک چیز بر چیز دیگر است. به عبارتی باید به این سؤال پاسخ داد که دو چیز متباین (و متکثر) چگونه در یک قضیه وحدت پیدا می کنند.با ورود فلسفه تحلیلی و فلسفه زبان، بحث حمل به یکی از مسایل اصلی در میان متفکران این حوزه تبدیل شد و فیلسوفان مختلف به بررسی این موضوع پرداختند. در این فرصت سعی شده به دیدگاه صاحبان نظریه افعال گفتاری در خصوص حمل پرداخته شود. حمل در نظریه افعال گفتاری به عنوان فعل مضمون در سخن تبیین می شود. رابطه حمل با کلیات و نحوه وجود کلیات از نظر تئوری افعال گفتاری نیز مدخلی خواهد بود به رویکرد وجودشناختی درخصوص حمل. با توجه به اینکه دیدگاه آستین و سرل، ناظر به تبیین فرگه، کواین و استراوسون از این مبحث است، به دیدگاه این سه فیلسوف زبانی نیز پرداخته شده است.

جبر و اختیار از موضوعات بحث برانگیزی است که در دورانهای مختلف و با روشهای مختلف به آن پاسخ داده شده است و این دو عقیده باعث به وجود آمدن عقاید دیگری در طول تاریخ شده است. عقیده قائلین به جبر این است که انسان در تمام کارهای خویش مجبور است و هیچ نقشی در تغییر تعیین سرنوشت خود ندارد پس در نتیجه هر آنچه از مشکلات به او می رسد را باید تحمل کند چرا که خواست خداوند به آن تعلق گرفته است. قائلین به اختیار که انسان را مختار کامل می دانند معتقدند انسان تمامی امور خود را به عهده دارد و سرنوشت خویش را تعیین می کند این گروه نقش خداوند را نادیده گرفته اند و می گویند که خداوند امور انسان را به خودش واگذاشته است تا او هر آنچه را که تواند انجام دهد. شیعه هیچ یک از این عقاید را نمی پذیرد و بر اساس آیات قرآن و روایاتی که از ائمه معصوم ( ع) در اختیار دارد و با استفاده از روش عقلی معقتد به این است که انسان در زندگی نه کاملا مجبور است و نه آزادی و اختیار تام دارد بلکه امری است ما بین این دو چنان که وقتی انسان تصمیم به انجام کاری می گیرد خواست خداوند در راستای خواست او قرار گرفته و آن عمل انجام می شود. از طرفی انسان با اعمالی که انجام می دهد آینده و سرنوشت خود را تغییر می دهد. در این پژوهش این مسائل از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و با استفاده از روش های عقلی و نقلی به ابطال نظریه ی جبر و یا اختیار می پردازد و با دلایل مستحکمی عقیده ی " لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین" را اثبات می کند و همچنین ارتباط عدل الهی با جبر و اختیار و حوادثی که ناخواسته در زندگی انسان رخ می دهد را مورد بررسی قرار می دهد.

بحث امامت یکی از پردامنه ترین مباحث کلامی است که از همان صدر اسلام بر روی آن گفتگوهای فراوانی شده است، و اعتقادات مختلف و گوناگون مردم در همان زمان آنان را به گروه های متفاوتی سوق داده است که هر گروهی با پا فشردن بر روی اعتقادات خویش، منشأ اختلافات فراوان و رد برخی اوقات جنگ ها و خونریزی هایی انجام شده. آنچه مسلم است آن است که همه آن ها بر سر امامت و وجوب آن اجماع دارند، اما به طور کلی آن ها به دو دسته تقسیم شدند : یک گروه کسانی هستند که معتقد شدند، امامت با اتفاق مسلمانان و اختیار آنان ثابت می شود. گروهی دیگر معتقد گشتند که امامت با نص و تعیین رسول(ص) ثابت می شود. گروه اول را اغلب اهل سنت و خوارج و زیدیه که یکی از فرق شیعه است، تشکیل می دهند. و کسانی که معتقد بودند که امامت با اختیار باید ثابت شود با یکدیگر اختلاف نظر دارند که چگونه با اختیار امامت ثابت می شود؟ عده ای از آنان معتقد شدند که ثبوت امامت با اختیار حاصل نمی شود مگر اکثر و اغلب اهل حلّ و عقد به امام رأی دهند و به امامت او راضی باشند. و عده ای دیگر معتقد شدند کمترین تعدادی که امامت با آن حاصل می شود پنج نفر می باشد یا اینکه چهار نفر رأی دهند به امامت فردی و یک نفر دیگر به رأی چهار نفر راضی باشد. بر این اعتقاد دو برهان را ارائه دادند : 1- بیعت با ابوبکر با پنج نفر که عبارتند از : عمر بن خطاب – ابو عبیده بن جراح – اسعید بن حُضیر – بشیر بن سعد و سالم غلام ابوحذیفه بود، حاصل شد سپس مردم از آنان تبعیت نمودند. 2- امامت با یک فرد هم ثابت می شود؛ چرا که، عمر امامت ابوبکر را ثابت گردانید و عباس هم به علی(ع) گفت : دستت را بده تا با تو بیعت کنم و مردم بگویند که عموی رسول خدا(ص) با پسر عموی آن حضرت بیعت کرد، بنابراین دو گروه در مورد تو اختلافی نکنند. گروه دیگری اعتقاد دارند که امامت با سه تن ثابت می شود که یکی از آن ها رضایت با آن دو داشته باشد همان گونه که در عقد نکاح چنین اتفاق می افتد ؛ چرا که در صحت عقد نکاح ولی دختر وجود دارد و دو نفر شاهد. با این ترتیب این دو گروه در شروط امامت با یکدیگر اختلاف نظر پیدا کردند، شروطی همچون قریشی و یا هاشمی بودن، عدالت و آزاد و غیره. اما آن دسته از افرادی که گفتند امامت با نص و تعیین ثابت می شود به سه گروه تقسیم می شوند : 1- بکریه 2- عباسیه 3- امامیه. در این میان امامیه معتقد بودند که رسول خدا(ص) نص بر امامت علی(ع) دارد خواه به صورت تصریح و خواه به صورت تلویح. بدین ترتیب اختلاف ریشه داری در میان اهل سنت و شیعه از همان ابتدا یعنی بعد رحلت پیامبر خدا بر سر تعیین امامت به وجود آمد. و این اختلاف نیز در نوع برداشت آنان از آیاتی که دلالت بر امامت دارد دیده می شود که برخی دست به انکار و برخی دست به توجیه و برخی دیگر دست به تایید و توضیح و برهان زدند. این نوشتار در صدد است تا گوشه هایی از این انکار و توجیه و تایید را بیان کند.