جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انتقادات گسترده ی فلسفی، همراه با پیشرفت های علمی قرون اخیر، براهین سنّتی اثبات وجود خدا را متزلزل نمود و مؤمنانرا برای اثبات معقولیّت دیدگاه خود، مجبور به روی آوردن به براهین نوین تری کرد. با توجه به این که استدلال اخلاقی کانت، که برای حفظ اطلاق امر اخلاقی وضع شده بود، نه تنها مورد هجمه ی انتقادات فراوانی قرار گرفت بود، بلکه رضایت مؤمنان را نیز فراهم نمی-کرد؛تعدادی از اندیشمندان که به عینیّت ارزش های اخلاقی باور داشتند، تلاش کردند نظریه ای را سامان دهند که هم از عینیّت ارزش های اخلاقی محافظت کند و هم برای معقولیّت وجود خدا قرائنی عقلی پدید آورد.این رساله با مطالعه ی سیر این اندیشه درباره ی «خدا و عینیّت گرایی اخلاقی»، و با تمرکز بر موضوع «استدلال از طریق عینیّت ارزش های اخلاقی بر وجود خدا»، در سه فصل اصلی تنظیم شده است. فصل نخستین بحث به سنت راشدال- سورلی اختصاص داده و در دو بخش به شکل گیری و تکامل استدلال از طریق عینیّت گرایی اخلاقی اشاره کرده است. در فصل دوم، ورود و تکاملِ تفکراتِ متفاوت تری نسبت به سنّت راشدال- سورلی، مورد مطالعه قرار گرفته و به استدلال های سی. اس. لوئیس، تروبلود و آدامز پرداخته شده است. فصل سوم این رساله، به نقد، مقایسه ی مباحث مطرح شده و بررسی نکات مهمی پیرامون ارتباط خداباوری و اخلاق اختصاص داده شده است و در انتها به این نتیجه رسیده است که باور به عینیّت ارزش-های اخلاقی، شاید توان ارائه ی استدلالی خردناگریز را نداشته باشد، اما دیدگاه مؤمنانه و عینیّت گرایی اخلاقی، حمایتی دوجانبه از یکدیگر دارند و از این رو باور به عینیّت ارزش های اخلاقی، شواهد و قرائن مهمی به نفع خداباوری پدید می آورد.

نیکولاس ولترستورف، فیلسوف تحلیلی دین معاصر، در مقاله‌ی «فلسفه‌ی تحلیلی دین؛ گذشته و آینده‌ی آن» به بیان مبانی اصلی فلسفه‌ی تحلیلی دین معاصر پرداخته است که بسط مفاد آن مقاله، مبنای کار این پایان‌نامه بوده است. فلاسفه‌ی قاره‌ای در سه مورد، باور به امکان حصول شناخت خدا، درک خاص از معرفت‌شناسی و واقع‌گرایی فلسفه‌ی تحلیلی را به تخطی از مبانی خود متهم می‌سازند می‌دانند. ولترستورف در پاسخ، این سه را نه تنها از معایب فلسفه تحلیلی نمی‌داند بلکه به گمان او، اینها از جمله محاسن و ویژگی‌های اساسی فلسفه‌ی تحلیلی دین هستند و به‌تبیین دیدگاه خود در مورد این مبانی می‌پردازد. او ویژگی نخست را مرهون آراء لاک می‌داند و معتقد است که فلاسفه‌ی تحلیلی دین در این خصوص وام‌دار نگاه لاک در معرفت‌شناسی و تبیین وی از عقلانیت هستند که طبق آن، انسان می‌تواند با استفاده از عقل خویش، خدا را بشناسد. ویژگی دوم فلسفه تحلیلی دین یعنی معرفت‌شناسی خاص ایشان، که امروزه آن را به‌نام معرفت‌شناسی اصلاح‌شده می‌شناسیم و خود وی و پلانتینگا و آلستون از پیشگامان آن هستند، دو جهت سلبی و ایجابی دارد که در وجه سلبی آن، قرینه‌گرایی برآمده از نظریه‌ی لاک را رد می‌کنند و در وجه ایجابی آن، باورهای دینی را در زمره‌ی باورهای پایه و بی‌واسطه قرار می‌دهند. ویژگی سوم، باور به واقع‌گرایی است که ولترستورف آن را مدیون مجادلات سازنده‌ی راسل و مور با ایده‌آلیست‌های بریتانیایی و افول پوزیتیویست‌های منطقی می‌داند که اولی به واقع‌گرایی ایشان و دومی به باور آنان به متافیزیک کمک رساند. در این دوره، مسئله معناداری و بی‌معنایی زبان دینی جای خود را به مباحث معرفت‌شناسانه داد و فیلسوفان تحلیلی دین به ارائه و ارزیابی مباحث متافیزیکی مانند صفات خدا و یا براهین خداشناسی روی آوردند. در رهیافت ولترستورف به فلسفه‌ی تحلیلی دین باید این نکته را مطمح‌نظر قرار داد که نگاه او نسبت به این سنت نگاهی روایی است و معتقد است که در میان فلاسفه‌ی تحلیلی نمی‌توان مجموعه عقاید مشترکی را یافت که همگی در آن سهیم باشند بلکه هویت فلسفه تحلیلی تنها در توجه به تطور تاریخی آن، یعنی روایتی که از فرگه، راسل و مور آغاز می‌شود و تا زمان ما ادامه می‌یابد و مسائلی که بر سر آن بحث کرده‌اند، درک می‌شود.