جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسطوره قاف از بن­مایه­های پرکاربرد در تاریخ ادبیات فارسی و به ویژه سروده­های عرفانی است؛ بنابراین بررسی سیر تحول کارکردهای معنایی آن موجب خواهد شد تا خوانندگان آثار عرفانی به درک و دریافت روشنی از این اسطوره در حوزه عرفان دست یابند. برای گردآوری داده­های تحقیق حاضر، دو دسته از منابع، مبنای کار قرار داده شده­است: منابع غیر عرفانی و متون عرفانی. در بخش منابع غیر عرفانی، کتاب­های تاریخی-اسطوره­ای، لغت­نامه­ها، فرهنگ­ها و دانشنامه­های عمومی و تخصصی و در بخش منابع عرفانی، گزیده­ای از متون برجسته عرفانی دوره­های مختلف تاریخ ادبیات (قرن چهارم تا چهاردهم هـ.ق) مورد نظر بوده است؛ سپس به شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس نظریه «تغییرات معنایی» لئونارد بلومفیلد، به بررسی انواع کارکردهای معنایی قاف در بافت عرفانی پرداخته شده­است. پرسش اصلی مقاله این است که آیا ویژگی­های اساطیری قاف در حوزه عرفان دست­نخورده باقی مانده است یا تغییرات معنایی دیگری را نیز در گذر زمان پذیرفته­است؟ نتایج نشان می‌دهد ‌بسیاری از ویژگی­های اساطیری قاف با همان شکل اولیه به منابع عرفانی تسری یافته­اند؛ همچنین وجه معنایی قاف و کارکردهای آن در متون اولیه عرفانی، به جانب روایت های اساطیری متمایل است و هر چه به دوره­های بعدی می­رسیم، مفاهیم مرتبط با آن، انتزاعی­تر می‌شود؛ یعنی قاف از شکل اسطوره­ای خارج می­شود و هیأتی عرفانی می­یابد.

قبض و بسط عرفاني، منشأ قرآني دارد و تا قرن هشتم هجري قمري در متون آموزشي صوفيه محل بحث بوده است. غالب مولفان اين منابع معتقدند که قبض و بسط از جانب حق بر قلب سالک وارد مي شود و از جمله احوال به شمار مي رود. در اين پژوهش، سعي شده است تا ضمن نشان دادن سير تحول تاريخي قبض و بسط در متون آموزشي صوفيه به بررسي موارد تشابه، اختلاف و مساله تاثير و تاثر و طرح ديدگاه هاي ممتاز و شاخص راجع به قبض و بسط بر پايه روش شناسي عرفان تطبيقي پرداخته شود. پرسش اصلي تحقيق اين است که قبض و بسط در سير تحول تاريخي شان در متون آموزشي صوفيه، چقدر از معاني قاموسي خود فاصله گرفته و زمينه هاي معنايي و دلالت هاي مفهومي آن ها چگونه گسترش و تغيير يافته است؟ با توجه به بسامد بالاي کاربرد اصطلاحات قبض و بسط در ادبيات عرفاني فارسي، پژوهش حاضر موجب خواهد شد تا هنگام خوانش متون عرفاني، تاويل ها و تحليل هاي درستي از ديدگاه ها و سخنان موجود در آن ها انجام گيرد.

اجل نام دیگر مرگ است و یکی از موضوعاتی است که در حوزه های مختلف کلام، فقه و ادبیات از آن سخن می رود.