جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از میان نسخه های فراوان كتابخانه گرانبهای استاد دكتر اصغر مهدوی، رسالۀ عرفانی ارزشمندی است به زبان فارسی و به گمان بسیار از سده های پنجم یا ششم كه به دلیل افتادگی های آغاز و انجام و به دست نرسیدن نسخه دیگری از آن، نه نام خود رساله شناخته است و نه نام نویسندۀ آن. بررسی این رساله كه به گمان بسیار بازنوشت مجالس پیری عارف است و از گونه گفتار نوشته ای صوفیانه، نشان می دهد كه گوینده عارفی دانشمند بوده است از گونه كسانی چون احمد غزالی و عین القضات همدانی كه افزون بر آگاهی بسیار از قرآن و حدیث و علوم شریعت با سلوك صوفیانه و تجربه های عارفانه نیك آشنا بوده و آن چه می گفته از سر تجربه و آزمودگی بوده است. در این مقاله به معرفی گسترده تر این رساله همراه با بازنمایی پاره ای از ویژگی های زبانی آن پرداخته شده است. این ویژگی های زبانی و ... بسیار كهن می نمایند و این گمانه را كه این متن از سدۀ پنجم یا ششم است قوت می بخشند و گاه مانند فراوانی واژگان و تركیبات عربی اندكی تازه تر می نمایند و آن را با متون سده هفتمی نزدیك می سازند.

جور دیگر دیدن، آن‌گونه که در این گفتار بدان پرداخته شده، پلِ پیوندی است که عرفان و هنر را در یک رده و رسته می‌نشاند و هر دو را برخاسته از زمینه‌ای هم‌سان می‌شمارد؛ و آن، تواناییِ ویژه‌ای است که هم عارفان و هم هنرمندان از آن برخوردارند: تواناییِ ویژه‌ای که خود دو سوی و روی دارد: بینشی و کنشی؛ بر بنیادِ سویه بینشیٍ این توانایی، عارفان و هنرمندان جهان را جور دیگر می‌نگرند و بر پایه این جور دیگر دیدن، هم نادیدنی‌هایی را که از دید و دریافتِ عادت‌زده دیگران دور است، می‌ بینند و هم از دیدنِ پدیده‌های هرروزه و عادت‌شده، چیزهایی در‌ می‌یابند که دیگران در نمی‌یابند؛ و بر بنیادِ سویه کنشیِ آن، دیگردیده‌های خویش را در صورت و ساختارهایی از جنس آهنگ (شعر و موسیقی) و رنگ (نقاشی و نگارگری) و سنگ (پیکرسازی) و ... – که ما آن‌ها را کار هنری می‌خوانیم- در دید و دست‌رسِ دیگران می‌گذارند و بدین‌گونه آنان را نیز به جهانِ دیگرگون خویش راه می‌دهند. در این گفتار پس از پژوهش‌ها و بررسی‌هایی در باره نکته‌های یادشده، با آوردنِ نمونه‌‌هایی از رفتار و گفتار عارفان نشان داده‌ایم که آموزه‌ها و آزمون‌هایِ عرفانی و معنوی در کنار پی‌آمدهایِ گوناگون، این پی‌آمد را نیز دارند که بینش و کنشی چنان هنری به عارف ارزانی می‌دارند که با نگاه بدان می‌توان گفت : هر عارف راستینی هنرمند نیز هست.

گفتار زیر پژوهشی درباره تفسیر و تأویل های بازخوانده به امام صادق(ع) از پاره ای آیات قرآن. این تفسیرها بخشی از گفتارهای تفسیری امام صادق است که عبدالرحمن سلمی به گونه ای پراکنده همراه با گفتارهای تفسیری دیگران در حقایق التفسیر خویش آورده و پل نویا آنها را بیرون آورده و جداگانه چاپ کرده است. در این پژوهش نخست درباره پیوند امام با تصوف و عرفان به کوتاهی سخن گفته ایم و سپس گفتارهای تفسیری آن بزرگ را هم از دیدگاه سندی و هم از دیدگاه معنایی بررسیده ایم و به اینجا رسیده ایم که هرچند این گفتارها از نگاه سندی استوار نیستند، و هرچند پاره ای از آنها از نگاه معنایی نیز نمی توانند پذیرفته آیند، با این همه بسیاری از آنها پذیرفتنی می نمایند.