جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بی تردید نظمی یکپارچه، همۀ سلسله مراتب هستی را در بر گرفته است. این نظم کیهانی که در متون اوستایی با عنوان اشه از آن یاد می‌شود دارای ابعاد خداشناختی، جهان شناختی، انسان شناختی و اخلاقی و عبادی است. مجموعۀ بزرگ هستی در حرکتی مداوم و جهت‌دار، نظم کیهانی را در همۀ ابعاد مادی و فرا مادی به تصویر می‌کشد.انسان نیز به مثابۀ برترین آفریده و موجودی مختار، بایسته است تا این نظم را در دو حوزۀ فردی و اجتماعی میزان رفتار خویش قرار دهد تا برترین مظهر اشه و آینۀ تمام نمای آن باشد؛ یعنی یک اشون. آن چه نگارنده در این نوشتار در پی آن است این است که تا با استناد به متن اوستا به این پرسش پاسخ دهد که اولاً گسترۀ معنایی اشه، اهمّیّت و نیز جایگاه هستی شناختی آن در متن مذکور کدام است و دیگر آن که چه پیوندی میان اشه با هنجارهای اخلاقی و آئین‌های دینی وجود دارد و سرانجام تحقّق اشه در انسان و جامعه چگونه امکان پذیر است. در عرصۀ وجود شناختی، اشه علاوه بر اینکه مخلوق اهورامزدا و به عبارتی تجلّی خرد اهورامزداست ، با او مشارکت و همکاری داشته و واسطۀآفرینش موجودات اهورایی است. از سوی دیگر می‌توان گفت: اشه هر دو بعد گیتایی و مینویی زندگی را دربردارد. از تعامل با ایزدان و امشاسپندان گرفته تا تأثیر مستقیم و غیر مستقیم در لایه‌های گوناگون اخلاقی و عبادی حیات بشر. از این رو شاید بتوان گفت حیات، دوام و قوام دین زرتشت در معنای شگرف اشه و تبعیّت از آن نهفته است. تحقّق کامل اشه در بعد فردی زندگی بشر، در قالب انسان کامل یا اشون مشهود است و تحقّق تامّ اشه در بعد اجتماعی زندگی بشر، نیل به آرمان شهر است.

جامعۀ هند از دیرباز تحت سلطة نظام طبقاتی سختگیرانه‌ای قرار داشت که در متون دینی و آموزه‌های دورة «وِدَه‌ای» ریشه دارد. اهمیت و تأثیر این سلسله‌مراتب اجتماعی تا حدی بود که تقریباً همة جریان‌ها و فِرَق دینی و فکری هندو در همین ساختار رشد کرده و به‌نوعی آن را پذیرفته بودند. اما معدود اندیشه‌هایی این ساختار را باور نداشتند و از آن تخطی کردند؛ مانند طریقت «بَهکتی» سنت شیواپرستی جنوب هند که توسط شصت‌وسه تن از قدیسین شیوایی یا «ناینمارها» شکل گرفته بود و یکی از تأثیرگذارترین جریان‌های مردمی در سده‌های میانه بود. بسیاری از این قدیسین از طبقات پایین جامعه بودند و طی حدود سه سده‌ آموزه‌هایی را ترویج کردند که به شکل‌گیری «جنبش بَهکتی» منجر شد. از بارزترین ویژگی‌های آنان می‌توان به عدم پایبندی به ساختار طبقاتی و برابری انسان‌ها اشاره کرد. بررسی مبانی کاست‌باوری و دیدگاه‌های مخالف، آن به‌ویژه «بَهکته‌ها» و «ناینمارهای شیوایی»، پرسش‌های اصلی این نوشتار را تشکیل داده است.

در سنت مسیحی و به‌ویژه عهدجدید عیسی مسیح واسطۀ رهایی و نجات و الگوی عشق‌ورزی انسان معرفی شده است. عیسی با عشق و محبتش به انسان‌ها، قربانی شدن را پذیرفت و چون بره‌ای در فصح قربانی شد تا نوع انسان حیات یابد. اتحاد با مسیح تنها راه وصول به عشق اتم و اکمل در مسیحیت است. انسانی که به‌دنبال رهایی است باید مسیح گونه شود و هم‌چون او طی طریق نماید، تا با مسیح متحد شود و نجات یابد. برای اتحاد با خداوند باید به قوانین طلایی عشق که در اناجیل بر زبان مسیح جاری شد عمل نماید. یعنی عشق به خدا، عشق به همسایه و هم نوع و حتی نثار جان برای دشمن محبت نماید. بدین ترتیب انسان ارتقا می‌یابد و گناهانش در اثر محبت می‌سوزد. و فرزند مسیح می‌گردد. عیسی در او متولد می‌شود. در این هنگام این پسر انسان است که با او و در او عمل می‌کند. مسیح با چشم او می‌بیند، با گوش او می‌شنود و با دستان وی عمل می‌نماید. در این جستار سعی بر آن است تا در حد ادراک به تبیین عشق در عهدجدید پرداخته شود.

گورو در عرفان هندویی استاد و اصلی است که مراتب معنوی را پشت‌سر گذاشته، وادی‌های پر پیچ و خم آن را درنوردیده و به بالاترین مرتبۀ بینش معنوی یعنی مکشه نائل شده است. در طریقه‌های رهبانی هندویی، گورو تجسد خداوند، سنت، تعالیم طریقت و واسطۀ فیض الهی است که به سنت جان می‌بخشد، منشأ و بستر حیات نوین معنوی، کانون تقدس و رابط سالک با قوای متعالی‌تر است. بر همین اساس نقش وی در تعلیم و تربیت مرید واجب، و از آداب سلوک به شمار می‌آید و می‌تواند هدایت و ارشاد کسی را که قصد پیمودن این مسیر را دارد، بر عهده بگیرد، او را از عقبات سخت سلوک گذر دهد و تا رسیدن به سر منزل مقصود دلیل راه وی باشد. وی شایستۀ تکریم و احترام است و اطاعت محض از دستورات او، هر چند خلاف عرف باشد، برای رسیدن به مقصود نهایی ضروری به شمار می‌آید. از این روست که برای تبیین جریان سلوک عرفانی در این سنت، بررسی نقش گورو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این نوشتار مفهوم گورو و حوزۀ شناختی و معنایی آن بر اساس متون مقدس و منابع ادبی و عرفانی هندویی بخصوص در نگاه شنکره و آثار او بررسی شده است.

صوفیه مراحل و کیفیات مدارج سیر و سلوک خود را با عنوان حال و مقام طبقه‌بندی کرده‌اند که نشان‌دهندة موقعیت باطنی سالک و میزان پیشرفت و تعالی اوست. با توجه به جایگاه ارزندة امام علی(ع) در اسلام، متون متقدم تصوف نقل قول‌های فراوانی را از آن حضرت در بر دارند و بسیاری از مفاهیم عرفانی را که در تصوف مطرح می‌شود، می‌توان در قرآن کریم و تعلیمات و سخنان امام علی(ع) ملاحظه نمود. صوفیان به درستی تشخیص دادند که بعضی فرمایش‌های حضرت مستعد برداشتی عرفانی هستند. عرفا از طریق منابع روایی رسمی و از طریق سنتی شفاهی به مأثورات حضرت دسترسی داشته‌اند. به‌ خصوص مضامینی که از طریق اخیر نقل شده‌اند حتی در متون شیعی هم مستندی نداشته و جزو منابع قابل توجه برای شناخت حضرت هستند. از نظر آماری، مأثورات امام در همة مفاهیم مربوط به مقامات و بیشتر اصطلاحات مربوط به احوالات مورد اتکا بوده‌اند. البته، با توجه به کثرت نظام‌های مطرح توسط صوفیه، در این تحقیق کتاب مرجع اللمع فی التصوف ملاک خواهد بود که می‌تواند سهم حضرت را در تبیین مفاهیم و قابلیت اقتباسات عرفانی از فرمایش‌های حضرت را نشان دهد.

هنر شرقی و غربی تفاوت‌های ظریفی با یکدیگر دارد. یکی ­­­از اساسی­ترین هنرهای آیین ذن در ژاپن شمشیرزنی است که از یک سو، جایگاه ویژه­ای در جامعه ژاپن دارد و از دیگر سو، نکات کلیدی هنر شرقی در آن به خوبی خود را نشان می‌دهد. در این­ مقاله می‌کوشیم با بهره­گیری از آثار ارزشمند دایستز تیِتارو سوزوکی نقش ذهن در هنر شمشیرزنی را تبیین کرده و هدف نهایی این راه را ترسیم کنیم و از این طریق محوری‌ترین جلوه­گاه تفاوت هنر شرقی و غربی را به تصویر بکشیم. سوزوکی تحقیقات گسترده­ای در آیین ذن و هنر ذن دارد. مسیری که در هنرهای آیین ذن پیش پای طالب قرار می­گیرد، به فرجام بسیار کلیدی تسلّط بر خویشتن منتهی می­شود. شمشیرزن سامورایی نیز با تمرکز بر اندرون خویش و تلاش برای رسیدن به «ندانستگی»، مسیر تعالی و تکامل نفسانی را طی می­کند. این نوع نگاه در هنرآموزی بر عموم مناطق شرقی حاکم است.

نوشتار حاضر, ترجمه سه مقاله((فلسفه هندی)), ((فلسفه چینی)) و ((فلسفه یهودی)), برگرفته از دائره‌المعارف فلسفی((پل ادواردز)) است که هر یک از سوی یکی از متخصصان به رشته تحریر درآمده است .هر یک از این مقالات بیانگر تفسیری است که سه مکتب یاد شده از انسان و جهان و راز هستی به دست می‌دهد .کتاب با مقدمه مفصلی درباره((ویژگی‌های کلی فلسفه هندی و فلسفه چینی)) همراه است .

دین جِینی از ادیان کهن هندی است که بیش از بیست و پنج قرن پیشینه دارد و به اصطلاح از ادیان ناستیکه و یا غیر ارتدوکس هندی شمرده می‌شود‌‌. مسئلۀ روح که در این مکتب از آن به عنوان جیوَه یاد می‌شود از مفاهیم مهم این دین به‌حساب می‌آید و یکی از دو مقولۀ اصلی هستی‌شناختی و نیز یکی از موضوعات اصلی فلسفۀ جَینی و نخستین آنهاست‌‌. جَین‌ها اصل وجود روح را امری شهودی می‌دانند‌‌، با این‌همه، دلایلی نیز بر وجود آن اقامه کرده‌اند‌‌. در این مکتب، روح با آن‌که مادی شمرده نمی‌شود، ‌دارای بُعد بوده و متناسب با بدن قبض و بسط می‌یابد‌‌. ارواح بی‌شمار هستند و همۀ موجودات و حتی عناصر دارای روح بوده که متناسب با بدنی که در آن می‌زیند، دارای یک تا شش حسّ ادراکی هستند. روح در حالت ناب و خالص خود دارای آگاهی و شهود بی‌مُنتها‌‌، بهجت و سرور بی‌منتها و کمال مطلق است و علم و آگاهی نه صفت که ذات و سرشت آن است‌، اما ‌این گوهر نورانی در نتیجۀ برخی اعمال و احساسات با «کرمه» -که ماده‌ای لطیف است - پوشیده می‌شود و این آغاز اسارتِ انسان است‌‌. هدف یک سالک جَینی پیراستن روح از این قشرهای کرمه‌ای است که «لِشیا» خوانده می‌شود و این مهم با ریاضت و در طول زندگی‌های متوالی میسّر می‌شود‌‌. هدف این نوشتار، تبیین مسئلۀ روح در دین جَینی است که به روش توصیفی۔ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای معتبر به شیوۀ اِسنادی سامان یافته و نشان می‌دهد که آموزۀ روح در جینیزم تفاوت قابل ملاحظه‌ای با دیگر ادیان هندی دارد.