جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شکاکیت فلسفی درباره جهان خارج دیدگاهی معرفت­شناختی است که ادعا می­کند انسان علی‏الاصول نمی­تواند نسبت به گزاره­هایی که در مورد جهان خارج هستند معرفت داشته باشد. دسته­ای از استدلال‏هایی که به منظور اثبات موضع شکاکانه نسبت به جهان خارج ارائه شده است، بر اساس فرضیه­هایی شکل­گرفته که به فرضیه­های شکاکانه معروف‎اند. این فرضیه­ها تبیینی ممکن از اوضاع جهان هستند که با درک متداول ما از آن متفاوت است. شکاک با استفاده از این امر که کسی نسبت به وقوع یا عدم وقوعِ شرایطی که در این فرضیه­ها مطرح شده­اند، معرفت ندارد، بر اساس استدلالی نتیجه می­گیرد که کسی نمی­تواند نسبت به هیچ گزاره­ای در مورد جهان خارج معرفت داشته باشد. این­گونه به نظر می­رسد که این نوع شکاکیت تنها در جایی مطرح می­شود که شخص به ­لحاظ متافیزیکی رویکردی رئالیستی در مورد جهان داشته باشد و موضع کسی که در مورد جهان خارج به رویکردی آنتی­رئالیستی قائل است، نسبت به آن مصون است. بر خلاف این مطلب، در مقاله حاضر استدلال شده است که شکاکیت استدلالی نسبت به جهان خارج هر دو موضع متافیزیکی رئالیسم و آنتی­رئالیسم نسبت به جهان خارج را به­ یکسان تهدید می­کند و نمی­توان برای دوری از شکاکیت نسبت به جهان خارج که تهدیدی معرفت­شناختی محسوب می­شود، موضع متافیزیکی آنتی­رئالیسم را برگزید.

شکاکیت فلسفی نسبت به جهان خارج حصول معرفت را نسبت به گزاره‌هایی که دربارۀ جهان خارج هستند، ناممکن می‌داند. ازجمله روش‌های اثبات این مدعا ارائۀ استدلالی شکاکانه است که براساس معرفت‌نداشتن ما به وقوع‌نیافتن فرضیۀ شکاکانه صورت‌بندی می‌شود. برای اولین بار، پاتنم تلاش می‌کند نشان دهد با پذیرش رویکرد برون‌گرایی معنایی می‌توان کذب مقدمۀ اخیر از استدلال شکاکانه را نتیجه گرفت؛ اما استدلال او به‌لحاظ معرفی دوری است و در ردِّ شکاکیت موفق نیست. از این رو بروکنر تلاش می‌کند با ارائۀ استدلال‌های به‌نسبت ساده‌تری، مشکل دوری‌بودن استدلال پاتنم را برطرف کند. موضوع مقالۀ حاضر، بررسی این مسئله است که آیا این استدلال‌ها در ردّ شکاکیت نسبت به جهان خارج موفق هستند یا خیر. نتیجۀ حاصل از تحلیل و بررسی استدلال‌های سادۀ بروکنر مشخص می‌کند که برخی از این استدلال‌ها همچنان به‌لحاظ معرفتی دوری‌اند و در ردّ شکاکیت موفق نیستند؛ اما ارزیابی و تحلیل یکی از این استدلال‌های به‌اصطلاح سازگارگرایانه، که با استفادۀ توأَمان از برون‌گرایی و آموزۀ دسترسی ویژه ارائه شده است، نشان می‌دهد که اگرچه این استدلال در رد شکاکیت فلسفی موفق نیست، اما به‌درستی نشان می‌دهند که ما در باور به گزاره‌هایی که دربارۀ جهان خارج هستند، موجه هستیم.

براهین بسیاری برای اثبات واجب‎الوجود صورت‌بندی و ارائه شده‎اند. در یک دسته‎بندی کلّی، می‎توان این براهین را به سه دستۀ به‌شرطِ‌لا از تسلسل، لابه‌شرط از تسلسل و به‌شرط تسلسل تقسیم کرد؛ براین‌اساس، اکثر براهین اثبات وجود خداوند متعال، در دو دستۀ لابه‌شرط و به‌شرط لا از تسلسل قرار می‎گیرند. موضوع مقالۀ حاضر، نقد و ارزیابیِ برهانی است که در مقاله‎ای تحت عنوان «اثبات واجب‎الوجود براساس فرض تسلسل: نگاهی به برهان ابن‎سینا و اقامۀ برهانی بدیع» در شماره بیست و یکم همین نشریه به چاپ رسیده است. مؤلفان مقاله‎ی نام‎برده تلاش کرده‎اند تا با فرض تسلسل، و استفاده از برخی اصول فلسفی دیگر، برهانی بدیع ارائه کنند تا در دستۀ سوم از تقسیم‎بندی فوق قرار گیرد. در مقاله‎ی حاضر سعی شده است تا برهان مذکور با روش تحلیل منطقی، مورد نقد و ارزیابی قرار بگیرد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‎دهد که این برهان اولاً، جدای از صدق یا کذب مقدماتش، حاوی برخی اشکالات صوری است، و ثانیاً مبتنی بر مقدمه‎ای است که در حالت کلّی صادق نبوده و نیازمند بازنگری است. نقایص صوری این برهان را می‌توان با اعمال تغییراتی در برخی از مقدمات و تدقیق ساختار صوری استدلال برطرف کرد؛ اما تازمانی‌که مقدمه‎ی کاذب آن با مقدمه‎ای دیگر جایگزین نگردد، یا به‎نحوی اصلاح نشود، برهان یادشده ناتمام است.

منطق شهودی، به عنوان منطقی فلسفی و غیر کلاسیک، بیش از همه بر فلسفه شهودگرایی براوئر (Brouwer) و نظریات فلسفی او در مورد ریاضیات و منطق بنا شده است. این نظریات، رویکردی کاملا متفاوت را با رویکرد کلاسیک به منطق و ریاضیات عرضه می دارد. شهودگرایی براوئری، منطق را مقدم بر ریاضیات نمی شمرد و آن را نتیجه ای بر ساخته از روندهای ساخت هویات و براهین ریاضی می داند. در مقاله حاضر، به تبیین مبانی نظری منطق شهودی پرداخته خواهد شد. این نظریات شامل انتقادهای براوئر به ریاضیات و منطق کلاسیک و رویکرد خاص خود او به ریاضیات و منطق است.